Γράφει ο Παντελής Σταυρινού, Διευθυντής Νευροχειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan Hospital.
Τί είναι η νευραλγία τριδύμου;
Η νευραλγία του τριδύμου (ΝΤ) χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα σύντομα επεισόδια μονόπλευρου και αιφνίδιου πόνου, ο οποίος περιγράφεται σαν κάψιμο, ηλεκτρικό ρεύμα ή μαχαιριά. Ο πόνος εντοπίζεται στην κατανομή του τρίδυμου νεύρου, δηλαδή του νεύρου που είναι υπεύθυνο για την αισθητικότητα του προσώπου και μεγάλου μέρους του στόματος (εικόνα 1 – 3). Ο πόνος στην τυπική του μορφή κρατάει απο λίγα δευτερόλεπτα έως λεπτά και εκλύεται είτε αυτόματα είτε από κάποιο ασήμαντο ερέθισμα όπως π.χ. το βούρτσισμα των δοντιών, το φύσημα του ανέμου, η μάσηση κλπ.
Εικόνα 1. Το τρίδυμο νεύρο (δεξιά) με τους κλάδους του
Εικόνα 2. Σχηματική απεικόνιση του προβλήματος: Η άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία (SCA) “ακουμπά” πάνω στο τρίδυμο νεύρο, προκαλώντας με το χρόνο υπερευαισθησία του νεύρου (Trigeminal nerve). Ο στόχος του χειρουργείου είναι η απομάκρυνση του αγγείου από το νεύρο.
Εικόνα 3. Διεγχειρητική εικόνα από χειρουργική επέμβαση. Το βέλος δείχνει το τρίδυμο νεύρο δεξιά, στην περιοχή της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού).
Συχνότητα
Η νευραλγία τριδύμου είναι μια σχετικά σπάνια πάθηση που επηρεάζει τις γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες. Η συχνότητα εμφάνισης της νευραλγίας τριδύμου είναι 4 έως 13 νέοι ασθενείς ανά 100.000 πληθυσμό. Η συχνότητα αυξάνεται σταδιακά με την ηλικία. Συνήθως ξεκινά μετά την ηλικία των 50 ετών, αν και μπορεί να ξεκινήσει και πολύ νωρίτερα.
Ποια είναι τα αίτια της νευραλγίας τριδύμου;
Η συχνότερη αιτιολογία είναι η πίεση του τριδύμου νεύρου από κάποιο αγγείο της περιοχής. Το αγγείο που συνήθως εμπλέκεται είναι η άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία, μπορεί όμως να συμμετέχουν όλα τα αγγεία της περιοχής, δηλαδή τόσο αρτηρίες όσο και φλέβες. Άλλες πιο σπάνιες αιτίες είναι όγκοι της περιοχής (νευρινώματα, μηνιγγιώματα, επιδερμοειδείς κύστεις, ανεύρυσμα κλπ.).
Ποια είναι τα συμπτώματα της νευραλγίας τριδύμου;
Η νευραλγία του τριδύμου (ΝΤ) χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα σύντομα επεισόδια μονόπλευρου και αιφνίδιου πόνου, ο οποίος εντοπίζεται στην κατανομή του τρίδυμου νεύρου.
Σπασμοί των μυών του προσώπου μπορούν να παρατηρηθούν με τον έντονο πόνο. Αυτό το εύρημα δημιούργησε τον παλαιότερο όρο για αυτή τη διαταραχή, tic douloureux. Ο πόνος συχνά περιγράφεται ως ηλεκτρικός, σαν σοκ ή σαν μαχαιριά. Διαρκεί συνήθως λίγα δευτερόλεπτα, αλλά μπορεί να συμβεί επανειλημμένα. Μερικοί ασθενείς με μακροχρόνια νευραλγία τριδύμου μπορεί να έχουν συνεχή «μουντό» πόνο που υπάρχει μεταξύ των παροξυσμών του πόνου. Σε αντίθεση με κάποια άλλα σύνδρομα πόνου προσώπου, η νευραλγία τριδύμου συνήθως δεν ξυπνά τους ασθενείς τη νύχτα.
Η νευραλγία τριδύμου συνήθως αφορά μόνο τη μία πλευρά του προσώπου και πολύ σπάνια παρουσιάζεται και στις δύο πλευρές ταυτόχρονα.
Χαρακτηριστικό της νευραλγίας τριδύμου είναι οι εκλυτικοί παράγοντες (trigger zones) δηλαδή η πρόκληση πόνου μετά απο ήπιο ερεθισμό του προσώπου ή του στόματος. Τέτοιοι παράγοντες είναι π.χ. η μάσηση, το βούρτσισμα των δοντιών, τα ρεύματα ψυχρού αέρα κλπ.
Πώς γίνεται η διάγνωση της πάθησης;
Η υποψία της νευραλγίας τριδύμου συνήθως τίθεται από το ιστορικό του ασθενούς ο οποίος περιγράφει χαρακτηριστικά συμπτώματα (βλ. Παραπάνω). Προτείνουμε τη διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας σε όλους τους ασθενείς με υποψία νευραλγίας τριδύμου, με ειδικές, λεπτές τομές στη βάση του κρανίου, προκειμένω να καταδειχθεί η νευραγγειακή συμπίεση (δηλ. η πίεση του τριδύμου νεύρου από κάποιο αγγείο) αλλά και για να αποκλειστούν άλλες αιτιολογίες (όπως π.χ. κάποιος όγκος, σκλήρυνση κατά πλάκας κλπ.).
Τα επίσημα κριτήρια της νευραλγίας τριδύμου, έτσι όπως ορίζονται στην International Classification of Headache Disorders είναι τα εξής:
Α) επαναλαμβανόμενος παροξυσμικός πόνος στο ήμισυ του προσώπου, στην κατανομή του τριδύμου νεύρου
Β) Ο πόνος έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Διάρκεια απο ελάχιστα δευτερόλεπτα μέχρι 2 λεπτά
- Ιδιαίτερα έντονος
- Οξύς, σαν ηλεκτρικό ρεύμα ή μαχαιριά
C) O πόνος εκλύεται από ερεθισμούς στην κατανομή του τριδύμου νεύρου
Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για την αντιμετώπιση της νευραλγίας τριδύμου;
Η πρώτη γραμμή θεραπείας είναι η φαρμακευτική αγωγή με καρβαμαζεπίνη. Συνήθως ο ασθενής ξεκινά με χαμηλή δοσολογία η οποία αν είναι απαραίτητο μπορεί σταδιακά να αυξηθεί. Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι η οξυκαρβαζεπίνη, λαμοτρυγίνη, μπακλοφαίνη κλπ.
Η χειρουργική θεραπεία έχει θέση σε ασθενείς οι οποίοι δεν ανέχονται την φαρμακευτική αγωγή (π.χ. λόγω παρενεργειών) ή όταν ο πόνος επιμένει παρά την φαρμακευτική αγωγή. Σε ασθενείς με νευραλγία τριδύμου μπορούν να εφαρμοστούν διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις όπως:
- Η νευραγγειακή αποσυμπίεση
- Η νευρόλυση του γαγγλίου του τρίδυμου νεύρου (γασσέρειο γάγγλιο) με διάφορες τεχνικές όπως έγχυση γλυκερόλης, μπαλονάκι, θερμοπηξία, ραδιοσυχνότητες κ.α.
- Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική
Στη νευραγγειακή αποσυμπίεση, που είναι και η πίο αποτελεσματική από τις μεθόδους, το αγγείο το οποίο πιέζει το τρίδυμο νεύρο απομακρύνεται από το τρίδυμο νεύρο (εικόνα 4).
Εικόνα 4. Διεγχειρητική εικόνα νευραγγειακής αποσυμπίεσης. Λευκό βέλος: τρίδυμο νεύρο. Κίτρινο βέλος: άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία. Μπλέ βούλα: κομμάτι μυός το οποίο τοποθετήθηκε ανάμεσα στο νεύρο και την αρτηρία (προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού).
Υποτροπή
Ένα ποσοστό ασθενών το οποίο αντιμετωπίζεται αρχικά επιτυχώς με χειρουργική επέμβαση, τελικά υποτροπιάζει, δηλαδή ο πόνος του επανέρχεται. Έτσι, ενώ πάνω από το 90% των ασθενών είναι αρχικά εξαιρετικά ικανοποιημένοι από τη θεραπεία τους, το ποσοστό αυτό μειώνεται στον πρώτο, τρίτο και πέμπτο χρόνο στο 80, 75 και 73% αντίστοιχα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δοκιμάζονται συνδυασμοί θεραπείας όπως για παράδειγμα εκ’ νέου επέμβαση ή τεχνικές νευρόλυσης, συνήθως σε συνδυασμό με φάρμακα.
Για να διαβάσετε την πραγματική ιστορία ασθενούς με νευραλγία τριδύμου, κλικάρετε εδώ