Γράφει ο Παντελής Σταυρινού, Διευθυντής Νευροχειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan Hospital.
Γενικά
Τα ολιγοδενδρογλοιώματα ανήκουν στους πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου, στη γενικότερη κατηγορία των γλοιωμάτων (στην οποία ανήκουν και άλλοι όγκοι εγκεφάλου, όπως πχ. τα αστροκυττώματα, επενδυμώματα κλπ). Είναι γενικά σπάνιοι όγκοι, και συνήθως εμφανίζονται σε ενήλικες 25-45 ετών. Εμφανίζονται συνήθως στον εγκέφαλο, σε σπάνιες περιπτώσεις όμως μπορεί να αφορούν και τη σπονδυλική στήλη.
Αιτιολογία
Η αιτιολογία συνήθως είναι άγνωστη και στις περισσότερες περιπτώσεις τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας δε χρήζουν ελέγχου. Έκθεση σε ακτινοβολία στην νεαρή ηλικία καθώς επίσης και κάποια κληρονομομούμενα γονίδια έχουν συνδεθεί με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ολιγοδενδρογλοιώματος.
Κατηγοριοποίηση
Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας (WHO) κατηγοριοποιεί τα ολιγοδενδρογλοιώματα σε 2 μεγάλες κατηγορίες:
- Βαθμού ΙΙ: Ανήκουν στα γλοιώματα χαμηλής κακοήθειας και αναπτύσσονται βραδέως. Μερικές φορές μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να αναπτυχθούν τόσο ώστε να δώσουν συμπτώματα.
- Βαθμού ΙΙΙ: Ονομάζονται και αναπλαστικά ολιγοδεδρογλοιώματα και ανήκουν στα γλοιώματα υψηλής κακοήθειας και αναπτύσσονται ταχύτερα.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα ποικίλουν, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του όγκου, ενώ μερικοί ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί και ο όγκος να ανακαλύφθηκε στα πλαίσια ελέγχου για άλλο λόγο (πχ. τραύμα).Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι τα εξής:
- Επιληπτικές κρίσεις. Παρουσιάζεται στο 60% των ασθενών.
- Διαταραχές μνήμης
- Αδυναμία άνω ή κάτω άκρων
- Διαταραχές όρασης
- Διαταραχές ομιλίας
- Αλλαγή συμπεριφοράς
Φυσικά, όλα τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και σε πληθώρα άλλων παθήσεων. Ο γιατρός σας θα σας κατευθύνει ως προς το σωστό διαγνωστικό έλεγχο.
Διάγνωση
Ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει διάφορες εξετάσεις. Οι συνηθέστερες είναι ή αξονική και η μαγνητική τομογραφία ( CT & MRI) εγκεφάλου, μπορεί όμως να χρειαστούν εξειδικευμένες ακολουθίες οι οποίες να ελέγχουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου (πχ. λειτουργική MRI, δεσμιδογραφία, φασματοσκοπία κλπ.) οι οποίες συνήθως δε γίνονται στα πλαίσια των εξετάσεων ρουτίνας. Οι εξετάσεις αυτές είναι εξειδικευμένες και η αξιολόγησή τους απαιτεί τη συμμετοχή έμπειρου νευροακτινολόγου.
Η τελική διάγνωση μπορεί να μπεί μόνο με τη μοριακή εξέταση του όγκου, μια και τα ολιγοδενδρογλοιώματα δεν διακρίνονται απο άλλους πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου μόνο με τον απεικονιστικό έλεγχο. Ο μοριακός έλεγχος θα δείξει εξαλλαγή των γονιδίων IDH-1 και IDH-2, καθώς επίσης και απώλεια 1p/19q (διπλή διαγραφή των χρωμοσωμιακών σκελών 1p/19q).
Επομένως, είναι απαραίτητη η παθολογοανατομική εξέταση του όγκου, είτε απο υλικό το οποίο λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της αφαίρεσης του όγκου, είτε Σε με τη διενέργεια βιοψίας. Η βιοψία συνήθως διενεργείται στερεοτακτικά (δηλ. με τη χρήση λεπτής βελόνης μέσω οπής 5 χιλιοστών).
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:
- Χειρουργείο: Το χειρουργείο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας των ολιγοδενδρογλοιωμάτων. Ο στόχος του χειρουργείου είναι να αφαιρεθεί όλος ή τουλάχιστον όσο περισσότερο όγκος είναι δυνατόν, χωρίς όμως να κινδυνεύσουν οι εγκεφαλικές λειτουργίες (κίνηση, λόγος, ομιλία, μνήμη κλπ) του ασθενούς. Η πιο συχνή ερώτηση που κάνουν οι ασθενείς ειναι «αν μπορεί ο όγκος να βγεί όλος». Αυτή είναι μια ερώτηση της οποίας η απάντηση εξαρτάται απο πολλούς παράγοντες, όπως πχ. το μέγεθος και τη θέση του όγκου, όμως η εμπειρία της χειρουργικής ομάδας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Μερικά ολιγοδενδρογλοιώματα θα χρειαστούν ιδιαίτερα εξειδικευμένες και περίπλοκες τεχνικές παρακολούθησης των λειτουργιών του εγκεφάλου, όπως για παράδειγμα χειρουργείο με τον ασθενή σε εκγρήγορση, δηλαδή ξύπνιο. Η χειρουργοί, νευροψυχολόγοι και αναισθησιολόγοι της ελληνικής ομάδας νευροογκολογίας έχουν διενεργήσει το μεγαλύτερο αριθμό επεμβάσεων στην ελλάδα με τον ασθενή σε εκγρήγορση.
- Ακτινοθεραπεία: Η ακτινοθεραπεία συχνά ακολουθεί τη χειρουργική επέμβαση και στόχο έχει να εξαλείψει τα εναπομέιναντα κακοήθη κύτταρα.
- Χημειοθεραπεία: Μερικές φορές χρειάζεται η λήψη χημειοθεραπευτικών φαρμάκων. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για μια μορφή «ήπιας» χημειοθεραπείας, με μορφή χαπιών απο το στόμα.
Μετά τη θεραπεία
Μετά τη θεραπεία ο ασθενής θα πρέπει να ελέγχεται με μαγνητική τομογραφία ανα τακτά χρονικά διαστήματα. Το χρονικό διάστημα ανάμεσα στις εξετάσεις ποικίλει, ανάλογα με τον τύπο του όγκου.
Υποτροπή
Σε περίπτωση υποτροπής υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες συνήθως περιλαμβάνουν το συνδυασμό χειρουργείου, ακτινοβολίας και χημειοθεραπείας. Ιδανικά, οι θεραπευτικές αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται στα πλαίσια του νευροογκολογικού συμβουλίου.
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζω;
Οι βασική αρχή της χειρουργικής ογκολογίας είναι η αφαίρεση ολόκληρου ή όσο το δυνατόν περισσότερου όγκου με ασφαλή τρόπο, δηλαδή χωρίς να προκληθεί βλάβη στον ασθενή. Αυτό απαιτεί τη συνεργασία επιστημόνων εξειδικευμένων στη νευροογκολογία (νευροχειρουργός, νευροψυχολόγος, νευροακτινολόγος , νευροακτινοθεραπευτής κλπ.). Ιδανικά, οι αποφάσεις λαμβάνονται στα πλαίσια του διεπιστημονικού νευροογκολογικού συμβουλίου.