Τι είναι οι όγκοι σπονδυλικής στήλης;
Οι όγκοι σπονδυλικής στήλης αφορούν παθολογικές εξεργασίες οι οποίες αναπτύσσονται στη σπονδυλική στήλη ή/και στο νωτιαίο μυελό. Μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις. Επίσης διακρίνονται σε πρωτοπαθείς (δηλαδή όγκους οι οποίοι ξεκινάνε απο τη σπονδυλική στήλη και το νωτιαίο μυελό) και δευτεροπαθείς (δηλαδή μεταστάσεις).
Οι όγκοι της σπονδυλικής στήλης μπορεί να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε σημείο της σπονδυλικής στήλης (αυχενική μοίρα, θωρακική μοίρα, οσφυική μοίρα και ιερό οστό). Ανάλογα με την εντόπισή τους διακρίνονται σε 3 κατηγορίες:
- Ενδομυελικούς
- Ενδοσκληρίδιους-Εξωμυελικούς
- Εξωσκληρίδιους
Οι ενδομυελικοί όγκοι αναπτύσσονται εντός του νωτιαίου μυελού (Εικόνα 1). Η συχνότητά τους σε σχέση με τους υπόλοιπους όγκους νωτιαίου μυελού είναι 5%. Τα αστροκυττώματα (στα παιδιά κυρίως) και τα επενδυμώματα (στους ενήλικες κυρίως) είναι οι συχνότεροι τύποι. Λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αιμαγγειοβλαστώματα, σηραγγώδη αγγειώματα και τα λιπώματα.
Εικόνα 1: Επενδυμώματα αυχενικής μοίρας (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού)
Οι ενδοσκληρίδιοι-εξωμυελικοί εντοπίζονται εντός της σκληράς μήνιγγας (δηλαδή του περιβλήματος του νωτιαίου μυελού) αλλά εκτός του νωτιαίου μυελού (Εικόνα 2). Η συχνότητα είναι περίπου 40% των όγκων σπονδυλικής στήλης. Οι πιο συχνοί τύποι είναι τα μηνιγγιώματα, τα επενδυμώματα του τελικού νηματίου, τα σβαννώματα και τα νευρινώματα. Πρόκειται στην πλειοψηφία τους για καλοήθεις όγκους.
Εικόνα 2: Αριστερά: Μηνιγγίωμα της ανώτερης αυχενικής μοίρας. Μέση: Σβάννωμα θωρακικής μοίρας. Δεξιά: Αιμαγγειοβλάστωμα αυχενικής μοίρας (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού).
Οι εξωσκληρίδιοι όγκοι εντοπίζονται εκτός της σκληράς μήνιγγας (δηλαδή του περιβλήματος του νωτιαίου μυελού), κυρίως στα οστά της σπονδυλικής στήλης. Η συχνότητά τους είναι περίπου 55% των όγκων νωτιαίου μυελού. Συνήθως πρόκειται για οστικές μεταστάσεις (βλ. παράδειγμα παρακάτω). Η σπονδυλική στήλη είναι η πιο συχνή εντόπιση οστικών μεταστάσεων, συνήθως από καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού και του προστάτη. Στους σπονδύλους συναντάμε συχνά και αιμαγγειώματα, τα οποία είναι αθώες βλάβες που σπάνια προκαλούνε προβλήματα.
Παράδειγμα εξωσκληρίδιου όγκου: Ασθενής Άρρεν, 73 ετών, με γνωστή μεταστατική μάζα στον Θ10 σπόνδυλο, η οποίοα προκαλεί σημαντική στένωση του σπονδυλικού σωλήνα και πίεση επί του νωτιαίου μυελού. Διενεργήθη αποσυμπίεση του νωτιαίου μυελού και διαδερμική σπονδυλοδεσία/σπονδυλοπλαστική Θ9-Θ10. Μετεγχειρητικά ο ασθενής ανέφερε σημαντική πίεση του άλγους του και σημαντική βελτίωση της βάδισης.
(Προσωπικό Αρχείο Νευροχειρουργού Π. Σταυρινού)
Αιτιολογία
Η αιτιολογία των περισσοτέρων πρωτοπαθών (δηλαδή όχι μεταστατικών) όγκων της σπονδυλικής στήλης είναι άγνωστη. Σε κάποιες περιπτώσεις ο όγκος αναπτύσσεται στα πλαίσια κάποιας άλλης νόσου, όπως στη Νευρινωμάτωση τύπου 2 και στη νόσο Von Hippen-Lindau.
Συμπτώματα
Ο πόνος στη σπονδυλική στήλη είναι το συχνότερο σύμπτωμα. Το χαρακτηριστικό του είναι ότι δεν εμφανίζεται μόνο κατά την κίνηση, την κόπωση ή την άθληση αλλά και κατά την ηρεμία. Μερικές φορές χειροτερεύει κατά την κατάκλιση και τη νύχτα. Ανάλογα με τη φύση και θέση του όγκου μπορούν να εμφανιστούν και άλλα συμπτώματα όπως αδυναμία άνω ή κάτω άκρων, πόνος και αιμωδίες (μούδιασμα), διαταραχή βάδισης και λοιπές νευρολογικές διαταραχές.
Διάγνωση
Η διάγνωση ξεκινά από τη εξέταση και τη λήψη του σωστού ιστορικού που θα κατευθύνει τον γιατρό. Στη συνέχεια χρειάζεται ακτινολογικός έλεγχος:
Απλές ακτινογραφίες: στις ακτινογραφίες μπορεί να φανεί η βλάβη αν υπάρχει καταστροφή του οστού, αλλά γενικά δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστες για τη διάγνωση και σίγουρα χρειάζεται συμπληρωματικός έλεγχος.
Αξονική Τομογραφία: Η αξονική τομογραφία είναι εξαιρετική στην απεικόνιση βλαβών που αφορούν στα οστά της σπονδυλικής στήλης.
Μαγνητική Τομογραφία: Η μαγνητική τομογραφία με σκιαγραφικό είναι η εξέταση εκλογής για τους όγκους σπονδυλικής στήλης. Θα δείξει με ακρίβεια την θέση και έκταση της βλάβης και θα δώσει και πολύτιμες πληροφορίες ώς προς τη φύση του όγκου (πχ. ένα μηνιγγίωμα θωρακικής μοίρας θα φανεί εξαιρετικά σε μια μαγνητική τομογραφία θωρακικής μοίρας και νωτιαίου μυελού).
Μερικές φορές ίσως χρειαστούν συμπληρωματικές εξετάσεις όπως σπινθηρογράφημα οστών ή PET. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης ίσως χρειαστεί η λήψη βιοψίας, η οποία μπορεί να γίνει είτε ανοιχτά είτε με λεπτή βελόνη.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση των όγκων σπονδυλικής στήλης εξαρτάται πολύ από τον τύπο του όγκου.
Μη χειρουργική-αντιμετώπιση: Κάποιοι όγκοι δε χρήζουν θεραπείας, παρά μόνο παρακολούθησης, ενώ άλλοι ίσως χρειάζονται ακτινοθεραπεία/ακτινοχειρουργική ή και χημειοθεραπεία. ΄Ογκοι οι οποίοι δεν αυξάνονται και δεν προκαλούν συμπτώματα πρέπει μόνο να παρακολουθούνται με μαγνητική τομογραφία.
Χειρουργική Αντιμετώπιση: Οι ενδείξεις και ο τρόπος χειρουργικής αντιμετώπισης εξαρτώνται απολύτως από τον τύπο του όγκου. Πρωτοπαθείς (μη-μεταστατικοί) όγκοι των σπονδύλων χρειάζονται ριζική αφαίρεση με σπονδυλεκτομές. Σε περίπτωση μεταστάσεων συνήθως αρκεί η αποσυμπίεση των νευρικών δομών και η συμπληρωματική ακτινοβολία. Το αν υπάρχει ένδειξη για χειρουργείο σε ασθενή με μεταστατική νόσο σπονδυλικής στήλης είναι κάτι που πρέπει να συζητηθεί και να συναποφασιστεί με τους ογκολόγους. Για ενδοσκληρίδους όγκους όπως πχ. μηνιγγιώματα ή νευρινώματα, καθώς επίσης για ενδομυελικούς όγκους (πχ. αστροκυττώματα ή επενδυμώματα) η θεραπεία είναι η ολική χειρουργική αφαίρεση. Συνήθως χρησιμοποιούνται ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι ενώ αποφεύγεται η καταστροφή των υγιών ιστών και δομών της σπονδυλικής στήλης (Εικόνα 3). Μερικοί όγκοι, όπως πχ. το λίπωμα νωτιαίου μυελού, αφαιρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικά με τη χρήση λέιζερ (laser) (Εικόνα 4).
Εικόνα 3: Αριστερά: Αποκάλυψη της μήνιγγας, λίγο πρίν τη διάνοιξή της για ενδομυελικό όγκο. Δεξιά: Μετά την ολοκλήρωση της αφαίρεσης της βλάβης, επανατοποθέτηση των ακανθωδών αποφύσεων και αποκατάσταση της ανατομίας της σπονδυλικής στήλης (Πεταλοπλαστική).(προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού).
Εικόνα 4: Λίπωμα νωτιαίου μυελού (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού).
Εικόνα 5: Νευρίνωμα (Σβάννωμα) σπονδυλικού σωλήνα λίγο πριν την ολική αφαίρεση (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού).