Το επισκληρίδιο αιμάτωμα είναι συλλογή αίματος ανάμεσα στο κρανίο (οστό) και τα περιβλήματα του εγκεφάλου που λέγονται μήνιγγες (“επί-” δηλαδή πάνω και “σκληρός” μια και το αιμάτωμα αναπτύσσεται πάνω από τη σκληρά μήνιγγα, βλέπε Εικόνα 1). Ανατομικά, εξωτερικά έχουμε το κρανίο, μετά έρχονται οι μήνιγγες και μετά ο εγκέφαλος. Είναι μια επικίνδυνη και επείγουσα κατάσταση η οποία χρήζει άμεσης παρακολούθησης και θεραπείας.
Εικόνα 1: Στην εικόνα φαίνεται με σχηματικό τρόπο η διαφορά ανάμεσα σ’ ένα επισκληρίδιο (με κόκκινο χρώμα) και σ’ ένα υποσκληρίδιο αιμάτωμα εγκεφάλου (με μπλέ χρώμα). Η μήνιγγα (στα αγγλικά “Dura”, με γκρί χρώμα) είναι το περίβλημα του εγκεφάλου το οποίο παρεμβάλλεται ανάμεσα στον εγκέφαλο και το κρανίο. Το επισκληρίδιο αιμάτωμα αναπτύσσεται “επί-” της μήνιγγας, δηλαδή ανάμεσα στο κρανίο και τη μήνιγγα, ενώ το υποσκληρίδιο αιμάτωμα αναπτύσσεται “υπό-” της μήνιγγας, δηλαδή ανάμεσα στη μήνιγγα και τον εγκέφαλο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το επισκληρίδιο αιμάτωμα οφείλεται σε τραύμα (πχ. μετά από τροχαίο, ξυλοδαρμό ή πτώση από ύψος).
Τα περισσότερα επισκληρίδια αιματώματα οφείλονται σε αρτηριακή αιμορραγία από έναν κλάδο της μέσης μηνιγγικής αρτηρίας.
Σε 10% των περιπτώσεων όμως η αιτία είναι όχι αρτηριακή αλλά φλεβική αιμορραγία μετά από ρήξη ενός φλεβώδους κόλπου.
Συχνά συνυπάρχει και κάταγμα του κρανίου.
Λιγότερο συχνά το επισκληρίδιο αιμάτωμα δεν οφείλεται σε τραύμα αλλά σε άλλα αίτια όπως φλεγμονή, αιμορραγική διάθεση, όγκος ή αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες.
Πόσο συχνό είναι το επισκληρίδιο αιμάτωμα;
Το επισκληρίδιο αιμάτωμα παρατηρείται στο 2% των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων και στο 15% των θανατηφόρων κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων. Εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες απ’ ότι σε γυναίκες. Η συχνότερη ηλικία εμφάνισης είναι τα 20-30 έτη ενώ γίνεται πιο σπάνιο μετά τα 60 γιατί όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, η μήνιγγα προσκολλάται πιο έντονα στο κρανίο και έτσι δε δίνει χώρο για να αναπτυχθεί το αιμάτωμα.
Η τυπική εικόνα είναι μια αρχική απώλεια συνείδησης μετά από τραύμα ακολουθούμενη από μια φάση διαύγειας (που συχνά αναφέρεται ως “φωτεινό διάλειμμα”) που όμως με τη σειρά της ακολουθείται από ταχεία νευρολογική επιδείνωση. Στην πραγματικότητα αυτό συμβαίνει στο 14% έως 21% των ασθενών με επισκληρίδιο αιμάτωμα. Σ΄ όλες τις άλλες περιπτώσεις τα συμπτώματα ποικίλουν από κώμα έως έντονους πονοκεφάλους, ναυτία και εμέτους, επιληπτικές κρίσεις κλπ.
Οι κυριότερες διαγνωστικές εξετάσεις είναι η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία. Η μαγνητική τομογραφία είναι πιο λεπτομερής εξέταση, όμως η αξονική είναι πιο γρήγορη και πιο εύκολη με αποτέλεσμα να είναι το βασικό διαγνωστικό μας εργαλείο στην παρακολούθηση των ασθενών (βλέπε Εικόνα 2).
Εικόνα 2: Αξονική τομογραφία εγκεφάλου (CT scan) όπου αναδεικνύεται εκτεταμένο επισκληρίδιο αιμάτωμα δεξιά (δεξιά, γιατί στην αξονική και μαγνητική οι πλευρές είναι ανεστραμμένες).
Το χειρουργείο περιλαμβάνει τη διενέργεια κρανιοτομίας, δηλ. της αφαίρεση ενός τμήματος του κρανίου προκειμένω να αφαιρεθεί το αιμάτωμα και να σταματήσει η αιμορραγία. Το τμήμα του κρανίου που αφαιρέθηκε επανατοποθετείται άμεσα.
Η πρόγνωση μετά από επισκληρίδιο αιμάτωμα και κρανιοεγκεφαλική κάκωση ποικίλει.