Ισχιαλγία – Πόνος στο πόδι

Γράφει ο Παντελής Σταυρινού, Διευθυντής Νευροχειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan Hospital.

Τί είναι η ισχιαλγία;

Με τον όρο ισχιαλγία αναφερόμαστε στον πόνο στο πόδι ο οποίος οφείλεται σε πίεση ή ερεθισμό του ισχιακού νεύρου.

Το ισχιακό νεύρο είναι το μεγαλύτερο νεύρο του σώματος και σχηματίζεται από τη συνένωση πέντε οσφυικών ριζών (δηλαδή 5 νεύρων της «μέσης»). Πορεύεται βαθιά στο γλουτό και κατεβαίνει προς τα κάτω, στο πίσω μέρος του μηρού, του γόνατος μέχρι και το πέλμα του ποδιού (Εικόνα 1).

Έτσι λοιπόν, ο πόνος που οφείλεται σε πίεση ή ερεθισμό του ισχιακού νεύρου συχνά ξεκινά από τη μέση αντανακλά βαθιά στο γλουτό και κατεβαίνει στο πόδι.

Ο ερεθισμός του ισχιακού νεύρου έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Πόνο: Ο πόνος θυμίζει κάψιμο ή ιδιαίτερα έντονη πίεση που ξεκινά από τη μέση ή το γλουτό, στο μηρό και μπορεί να συνεχίζει μέχρι την πίσω επιφάνεια του γονάτου ή να κατεβαίνει ακόμη παρακάτω έως τον αστράγαλο ή και τα δάκτυλα του ποδιού. Λιγότερο συχνά οι ασθενείς περιγράφουν «ηλεκτρισμό» ή σφύζοντα πόνο (δηλαδή πόνο ο οποίος μοιάζει σαν σφυγμός).
• Μούδιασμα (αιμωδίες): Ο πόνος συχνά συνοδεύεται από μούδιασμα ή «μυρμήγκιασμα».
• Τα συμπτώματα είναι μονόπλευρα: δηλαδή συνήθως αφορούν ένα μόνο πόδι. Σε μερικές περιπτώσεις βέβαια, όταν πχ. έχουμε να κάνουμε με μια μεγάλη κεντρική δισκοκήλη, μπορεί τα συμπτώματα να παρουσιάζονται και στα δύο πόδια. Ακόμα και τότε όμως, ο ασθενής συνήθως περιγράφει ότι στο ένα πόδι τα συμπτώματα είναι χειρότερα από το άλλο ή ότι ξεκίνησαν από ένα πόδι.
• Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τη θέση του σώματος: Τα συμπτώματα μπορεί να χειροτερεύουν σε συγκεκριμένες θέσεις όπως πχ. όταν ο ασθενής κάθεται ή όταν στέκεται ή όταν σκύβει προς τα εμπρός ή όταν ξαπλώνει σε συγκεκριμένες θέσεις.
• Μυική αδυναμία: μερικές φορές, παρατηρείται αδυναμία σε κάποιους μύς των κάτω άκρων. Το ποιοί μύες επηρεάζονται εξαρτάται από την οσφυική ρίζα που πιέζεται. Συχνά επηρεάζονται οι μύες της κνήμης (δηλαδή ο πρόσθιος κνημιαίος ή ο γαστροκνήμιος με αποτέλεσμα ο ασθενής να μήν μπορεί να σηκώσει ή να κατεβάσει το πέλμα του).

Αιτιολογία

Οι συνηθέστερες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν ισχιαλγία είναι οι εξής:

• Δισκοκήλη: Δηλαδή πίεση του νεύρου από κάποιο μεσοσπονδύλιο δισκο.
• Οσφυϊκή Στένωση: Στην περίπτωση αυτή, ο σπονδυλικός σωλήνας δηλαδή το κανάλι μέσα από το οποίο περνά ο νωτιαίος μυελός και τα νωτιαία νεύρα στενεύει. Η συνηθέστερη αιτιολογία είναι η οσφυϊκή σπονδύλωση, δηλαδή η φθορά (γήρανση) της σπονδυλικής στήλης.
• Σπονδυλολίσθηση: Με τον όρο σπονδυλολίσθηση εννούμε τη μετατόπιση ενός σπονδύλου σε σχέση με έναν άλλο. Η συνηθέστερη αιτία είναι η εκφύλιση της σπονδυλικής στήλης.
• Μυικός σπασμός ή φλεγμονή των μυών της ράχης ή της πυέλου
• Διαταραχή της ιερολαγονίου άρθρωσης
• Σύνδρομα παγίδευσης νεύρων όπως πχ. το σύνδρομο απιοειδούς μυός
• Πολύ πιο σπάνια παθήσεις όπως νεοπλασίες ή θρομβώσεις αγγείων μπορεί να προκαλέσουν ισχιαλγία.

Εικόνα 2: Απεικόνιση φυσιολογικού δίσκου (αριστερά) και δισκοκήλης με πίεση στη ρίζα (δεξιά)

Επιβαρυντικοί παράγοντες

• Ηλικία: με την ηλικία αυξάνεται η φθορά της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή οι πιθανές δισκοκήλες, στενώσεις κλπ.
• Παχυσαρκία: Το αυξημένο σωματικό βάρος αυξάνει τη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης και οδηγεί σε ταχύτερη φθορά της.
• Επάγγελμα: μια εργασία η οποία απαιτεί να σηκώνει κανείς βάρη ή να οδηγά για πολύ ώρα ενδέχεται να επιβαρύνει τη σπονδυλική στήλη. (Εδώ να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για τη συσχέτιση ανάμεσα στην ισχιαλγία και την καταπόνηση της μέσης κατά την εργασία).
• Κάθισμα: άτομα τα οποία κάθονται για πολλές ώρες σε καρέκλα έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν ισχιαλγία.
• Σακχαρώδης διαβήτης: Ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα για ισχιαλγία
• Λοιποί παράγοντες: κάπνισμα, έλλειψη βιταμίνης Β12

Πώς γίνεται η διάγνωση της ισχιαλγίας;

Η διάγνωση της αιτίας ξεκινά με το ιστορικό και την κλινική εξέταση την οποία οφείλει να κάνει ο γιατρός. Ανάλογα με τα ευρήματα ενδέχεται να ζητηθούν διάφορες εξετάσεις.

Με το ιστορικό ο γιατρός θα καταλάβει αν πρόκειται για πραγματική ισχιαλγία (δηλαδή ερεθισμό του ισχιακού νεύρου) ή αν πρόκειται για μια παρεμφερή κατάσταση. Τυπικά, η ισχιαλγία έχει κατανομή νεύρου δηλαδή ακολουθεί τα δερματόμια. Με απλά λόγια, ο πόνος επεκτείνεται σε εκείνες τις περιοχές του δέρματος οι οποίες νευρώνονται από το νεύρο το οποίο έχει προσβληθεί. Κάθε νεύρο νευρώνει διαφορετική περιοχή του ποδιού. Έτσι, με βάση την κατανομή του πόνου ο γιατρός μπορεί να υποψιαστεί πιο νεύρο είναι προσβεβλημένο.

Κατά την κλινική εξέταση ο γιατρός θα ελέγξει αν υπάρχει μυική αδυναμία ή υπαισθησία. Με συγκεκριμένες δοκιμασίες μπορεί να διαπιστώσει αν υπάρχει πίεση του νεύρου από κάποιον δίσκο ή αν το νεύρο πιέζεται από άλλη αιτία (πχ. σύνδρομο απιοειδούς μυός).

Αν ο γιατρός υποψιάζεται πίεση νεύρου ενδέχεται να ζητήσει παραιτέρω έλεγχο με μαγνητική ή/και αξονική τομογραφία.

Η μαγνητική τομογραφία απεικονίζει εξαιρετικά την ανατομία της σπονδυλικής στήλης και μπορεί έτσι να δώσει πληροφορίες όχι μόνο για την αιτία του πόνου αλλά και για τη γενικότερη κατάσταση της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.

Η αξονική τομογραφία δίνει γενικά λιγότερες πληροφορίες, απεικονίζει όμως πολύ καλά τα οστά. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε καταστάσεις όπως για παράδειγμα η σπονδυλολίσθηση ή ένα κάταγμα σπονδύλου.

Ποια είναι η θεραπεία της ισχιαλγίας;

Είναι σημαντικό η ισχιαλγία να αντιμετωπίζεται άμεσα έτσι ώστε να μην εξελιχθούν τα συμπτώματα.

Συνήθως η αρχική θεραπεία είναι συντηρητική (δηλαδή μη-χειρουργική). Χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται όταν η αιτία είναι σοβαρή ή όταν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν παρά τη συντηρητική αντιμετώπιση.

Συντηρητική αντιμετώπιση

Η αρχική θεραπεία της ισχιαλγίας περιλαμβάνει θεραπεία με φάρμακα, φυσικοθεραπεία, ενέσεις/διηθήσεις και ενδεχομένως εναλλακτική ιατρική (βελονισμός, ομοιοπαθητική κλπ.).

Η φαρμακευτική αγωγή είναι ένας συνδυασμός από μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs), παυσίπονα, κορτικοειδή κλπ.

Η φυσικοθεραπεία περιλαμβάνει ενίσχυση των μυών της ράχης και αποφόρτιση του πάσχοντος νεύρου.

Για τις ενέσεις/διηθήσεις διαβάστε περισσότερα εδώ.

Χειρουργείο

Όταν ο πόνος δεν υποχωρεί μετά από 6-8 εβδομάδες παρά τη συντηρητική θεραπεία ή όταν υπάρχει νευρολογική βλάβη, τότε έχει θέση η χειρουργική επέμβαση. Όταν η αιτία είναι η δισκοκήλη τότε πραγματοποιείται μικροδισκεκτομή (Δείτε πως γίνεται η ελάχιστα επεμβατική μικροδισκεκτομή στο βίντεο που ακολουθεί). Όταν η αιτία είναι η σπονδυλική στένωση, τότε πραγματοποιείται ελάχιστα επεμβατική αποσυμπίεση του σπονδυλικού καναλιού.

Συχνές ερωτήσεις