Γράφει ο Παντελής Σταυρινού, Διευθυντής Νευροχειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan Hospital.
Γενικά
Το ανεύρυσμα εγκεφάλου είναι ένα εξόγκωμα, μια διόγκωση σε κάποιο αγγείο του εγκεφάλου. Με πολύ απλά λόγια, είναι ένα «μπαλόνι» σε επαφή με κάποια αρτηρία του εγκεφάλου (Εικόνα 1).
Εικόνα 1: Σχηματική απεικόνιση ανευρύσματος εγκεφάλου
Ένα ανεύρυσμα μπορεί να είναι ασυμπτωματικό (δηλαδή να μην προκαλεί καθόλου συμπτώματα) ιδίως όταν είναι μικρό. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να μεγαλώσει σε μέγεθος και να πιέζει σε διάφορα σημεία του εγκεφάλου ενώ ο πιό σημαντικός κίνδυνος είναι αυτός της ρήξης και της πρόκλησης αιμορραγίας στον εγκέφαλο. Η αιμορραγία αυτή είναι συνήθως του τύπου της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας.
Ένα ραγέν ανεύρυσμα (δηλ. ένα ανεύρυσμα το οποίο έχει «σπάσει», προκαλώντας εγκεφαλική αιμορραγία) είναι μια εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση η οποία χρήζει άμεσης ιατρικής φροντίδας.
Συμπτώματα
Τα περισσότερα ανευρύσματα είναι ασυμπτωματικά και αποτελούν τυχαία ευρήματα, πχ. στα πλαίσια ακτινολογικού ελέγχου για άλλο λόγο. Αν όμως ένα ανεύρυσμα είναι μεγάλο και σε καίριο σημείο τότε μπορεί να παρουσιαστούν συμπτώματα όπως: πονοκέφαλοι, πόνος ή μούδιασμα προσώπου ή διαταραχές οράσεως. Αν το ανεύρυσμα ραγεί (σπάσει) τότε οι ασθενείς έχουν αιφνίδια και έντονη κεφαλαλγία (οι ασθενείς συχνά περιγράφουν τον πονοκέφαλο σαν το χειρότερο της ζωής τους), πόνος στον αυχένα, ναυτία και εμέτους ή και απώλεια συνείδησης.
Διάγνωση
Η διάγνωση συνήθως ξεκινά με τον απεικονιστικό έλεγχο, δηλαδή με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία. Συνήθως χρησιμοποιούνται και ειδικές ακολουθίες δηλαδή ειδικές απεικονίσεις οι οποίες δείχνουν καλά τα αγγεία του εγκεφάλου (Εικόνα 2). Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει έντονη η υποψία ανευρύσματος, αλλά οι απεικονιστικές εξετάσεις είναι αρνητικές, ίσως χρειαστεί να γίνει οσφυονωτιαία παρακέντηση. Κατά την οσφυονωτιαία παρακέντηση λαμβάνεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό από το σπονδυλικό κανάλι με τη βοήθεια μιας βελόνης, και το υγρό εξετάζεται για ερυθρά αιμοσφαίρια.
Εικόνα 2: Αξονική αγγειογραφία (CTA) δείχνει αμφοτερόπλευρα ανευρύσματα του διχασμού της καρωτίδας (προσωπικό αργείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού)
Πολύ συχνά –και ειδικά στην περίπτωση που η αξονική ή η μαγνητική δείξουν κάποιο πιθανό ανεύρυσμα– πρέπει να γίνει και αγγειογραφία εγκεφάλου. Με αυτή την εξέταση απεικονίζονται όλα τα αγγεία του εγκεφάλου με μεγάλη ακρίβεια. Η αγγειογραφία δείχνει πολύ καλά το μέγεθος και το σχήμα του ανευρύσματος και βοηθά στον σχεδιασμό των περαιτέρω θεραπευτικών χειρισμών.
Αντιμετώπιση
Πολλά ανευρύσματα δε χρήζουν αντιμετώπισης (πχ. ασυμπτωματικά, πολύ μικρά ανευρύσματα). Αν όμως το ανεύρυσμα πρέπει να αντιμετωπιστεί, αυτό γίνεται με 2 τρόπους:
- Εμβολισμός
- Χειρουργείο (χειρουργικός αποκλεισμός)
Στην περίπτωση του εμβολισμού (με τον οποίο αντιμετωπίζονται πλέον περίπου το 70% των ανευρυσμάτων), προωθείται ένας καθετήρας μέχρι το ανεύρυσμα και στη συνέχεια το ανεύρυσμα «γεμίζει» με μικρά ελάσματα (πολύ μικρά σύρματα) και έτσι αποκόπτεται από την κυκλοφορία (Εικόνα 3).
Εικόνα 3: Σχηματική απεικόνιση ανευρύσματος το οποίο έχει γεμίσει με ελάσματα (coils) και ως εκ’ τούτου δεν μπορεί πλέον να γεμίσει με αίμα (θεραπεία).
Στην περίπτωση του χειρουργείου, τοποθετείται χειρουργικά ένα κλίπ στον αυχένα του ανευρύσματος και έτσι το ανεύρυσμα δε μπορεί πλέον να γεμίσει με αίμα και καθίσταται ακίνδυνο (Εικόνα 4).
Εικόνα 4: Σχηματική απεικόνιση ανευρύσματος το οποίο έχει θεραπευτεί με χειρουργικό αποκλεισμό (clipping).
Το ποιά μέθοδος θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα αν το ανεύρυσμα έχει ραγεί ή όχι, από το μέγεθος, το σχήμα και τη θέση του, από την ηλικία και γενική κατάσταση του ασθενού κ.ο.κ.
Αιτιολογία
Η ακριβής αιτιολογία είναι άγνωστη, υπάρχουν όμως γνωστοί προδιαθεσικοί παράγοντες. Αυτοί είναι η ηλικία (η πιθανότητα εμφάνισης αυξάνει με την ηλικία), το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, ο αλκοολισμός, οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος κλπ. Υπάρχουν επίσης και κάποιες παθήσεις οι οποίες σχετίζονται με ανεύρυσμα όπως π.χ. νοσήματα του συνδετικού ιστού (πχ. σύνδρομο Ehlers-Danlos), πολυκυστική νόσος των νεφρών, συγγενής στένωση αορτής, ύπαρξη αρτηριοφλεβώδους δυσπλασίας, κ.α.
Συχνές ερωτήσεις για τα ανευρύσματα εγκεφάλου
Πρέπει να απευθυνθείτε σε νευροχειρουργό με εμπειρία στην αντιμετώπιση ανευρυσμάτων εγκεφάλου. Ιδανικά, ο νευροχειρουργός συνεργάζεται με γιατρούς άλλων ειδικοτήτων όπως πχ. ακτινολόγους, νευρολόγους, αναισθησιολόγους κλπ. προκειμένω να ολοκληρωθεί ο διαγνωστικός έλεγχος και να σταθμιστούν τα υπέρ και τα κατά των διαφόρων θεραπευτικών χειρισμών.
Η διάρκεια της νοσηλείας είναι διαφορετική για τους ασθενείς με ρήξη (υποαραχνοειδής αιμορραγία) και για αυτούς που δεν έχουν ρήξη. Οι ασθενείς με ανευρύσματα που δεν έχουν ραγεί (σπάσει) συνήθως έχουν μικρότερη διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο: περίπου 2 – 3 ημέρες για το coiling και περίπου 5-6 ημέρες για το χειρουργείο. Σε ασθενείς με σοβαρή υποαραχνοειδή αιμορραγία, η νοσηλεία μπορεί να είναι 3 έως 4 εβδομάδες.
Τα εγκεφαλικά ανευρύσματα γενικά δεν αποτελούν οικογενειακή ή γενετική πάθηση και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν συνιστάται η εξέταση των μελών της οικογένειας. Στις περιπτώσεις που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος (δύο ή περισσότερα μέλη της οικογένειας), συνιστάται σε όλα τα μέλη της οικογένειας να συμβουλεύονται έναν νευροχειρουργό ή νευρολόγο.
Εάν είστε καπνιστής και συνεχίζετε το κάπνισμα, είναι δυνατόν. Σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις π.χ.εάν έχετε πολυκυστική νεφρική νόσο, κάποια διαταραχή του συνδετικού ιστού ή σαφές οικογενειακό ιστορικό, τότε ίσως χρειάζεται παρακολούθηση εφ’ όρου ζωής.
Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως πχ. αν είχε προηγηθεί ρήξη του ανευρύσματος ή όχι, αν έγινε χειρουργείο ή coiling, την γενική κατάσταση του ασθενούς κλπ. Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί αιμορραγία, η διαδικασία αποκατάστασης μπορεί να είναι χρονοβόρα.
Το χειρουργείο συνήθως διαρκεί περίπου 3 ώρες και γίνεται υπό γενική αναισθησία.
Ναι. Τόσο με το χειρουργείο όσο και με το coiling, θα μπορείτε να κάνετε μαγνητική τομογραφία.
Ναι. Τόσο με το χειρουργείο όσο και με το coiling, θα μπορείτε να πετάξετε.
Ναι, ειδικά τον πρώτο καιρό θα χρειαστείτε παρακολούθηση. Το είδος των εξετάσεων και η συχνότητά τους διαφέρουν ανάλογα με τη θεραπεία που εφαρμόστηκε.