Γράφει ο Παντελής Σταυρινού, Διευθυντής Νευροχειρουργός του Νοσοκομείου Metropolitan Hospital.
Γενικά
Η σπονδυλοδεσία είναι μια χειρουργική τεχνική η οποία έχει σαν στόχο τη μόνιμη «σύνδεση» (εξ’ ου και „-δεσία“, δηλαδή «δέσιμο») δύο ή περισσότερων σπονδύλων στη σπονδυλική στήλη, εξαλείφοντας την κίνηση μεταξύ τους.
Η σπονδυλοδεσία περιλαμβάνει τεχνικές σχεδιασμένες να μιμούνται τη φυσιολογική διαδικασία επούλωσης των σπασμένων οστών. Κατά τη διάρκεια της σπονδυλοδεσίας, ο χειρουργός τοποθετεί οστό στο διάστημα μεταξύ δύο σπονδύλων. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταλλικές πλάκες, βίδες και ράβδοι για τη συγκράτηση των σπονδύλων, έτσι ώστε να μπορούν να επουλωθούν σε μία ενιαία, στερεή μονάδα. Με άλλα λόγια, με τη σπονδυλοδεσία καταργείται η κινητικότητα ανάμεσα στους σπονδύλους και σιγά-σιγά αναπτύσσεται ανάμεσά τους οστό.
Ενδείξεις
Η σπονδυλοδεσία συνδέει μόνιμα δύο ή περισσότερους σπονδύλους στη σπονδυλική στήλη για να βελτιώσει τη σταθερότητα, να διορθώσει μια παραμόρφωση ή να μειώσει τον πόνο. Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει σπονδυλοδεσία στις παρακάτω περιπτώσεις:
- Παραμορφώσεις σπονδυλικής στήλης: Η σπονδυλοδεσία μπορεί να βοηθήσει στη διόρθωση των παραμορφώσεων της σπονδυλικής στήλης, όπως π.χ. στη σκολίωση.
- Αστάθεια σπονδυλικής στήλης: Η σπονδυλική στήλη μπορεί να γίνει ασταθής εάν υπάρχει μη φυσιολογική ή υπερβολική κίνηση μεταξύ δύο σπονδύλων. Αυτή είναι μια κοινή επιπλοκή πχ.της σοβαρής αρθρίτιδας στη σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλοδεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης σε τέτοιες περιπτώσεις (Εικόνα 1 και 2).
- Δισκοκήλη: Η σπονδυλοδεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης μετά την αφαίρεση ενός κατεστραμμένου δίσκου. Βέβαια, να σημειωθεί ότι κατά την επέμβαση δισκεκτομής συνήθως δε χρειάζεται σπονδυλοδεσία. Σπονδυλοδεσία μπορεί να χρειαστεί μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα όταν έχουμε να κάνουμε με κατεστραμμένες αρθρώσεις ή όταν πρόκειται για υποτροπή δισκοκήλης.
Εικόνα 1: Βαριά εκφυλιστική νόσος με καταστροφή του μεσοσπονδύλιου δίσκου στο επίπεδο Ο4/5 και σπονδυλολίσθηση. Δεξιά: αποκατάσταση του ύψους του διαστήματος και της σπονδυλολίσθησης με διαδερμική, ελάχιστα επεμβατική σπονδυλοδεσία (Προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού)
Η σπονδυλοδεσία εξαλείφει την κίνηση μεταξύ των σπονδύλων. Αποτρέπει επίσης τις παραμορφώσεις και την τάση των νεύρων και των γύρω συνδέσμων και μυών. Είναι μια επιλογή όταν η κίνηση είναι η πηγή του πόνου, όπως η κίνηση που συμβαίνει σε ένα σημείο της σπονδυλικής στήλης που είναι αρθριτικό ή ασταθές λόγω τραυματισμού, ασθένειας ή της κανονικής διαδικασίας γήρανσης. Η θεωρία είναι ότι εάν οι επίπονοι σπόνδυλοι δεν κινούνται, τότε δεν πονάνε (αν και η θεωρία είναι προφανώς πολύ πιο πολύπλοκη απ’ ότι παρουσιάζεται εδώ).
Εάν υπάρχει πόνος στα άνω ή κάτω άκρα, τότε η σπονδυλοδεσία συνδυάζεται με αποσυμπίεση των νεύρων. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει την αφαίρεση των οστών και των συνδέσμων που ασκούν πίεση στα νεύρα (αποσυμπιεστική σπονδυλοδεσία).
Η σπονδυλοδεσία θα μειώσει λίγο την κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης, όμως επειδή στην ουσία πρόκειται για ήδη κατεστραμένα διαστήματα, η πλειοψηφία των ασθενών δεν παρατηρεί μείωση του εύρους κίνησης. Ο χειρουργός σας θα μιλήσει μαζί σας για το αν η συγκεκριμένη διαδικασία μπορεί να επηρεάσει την ευκαμψία ή το εύρος κίνησης στη σπονδυλική σας στήλη.
Τί γίνεται κατά τη σπονδυλοδεσία;
Η σπονδυλοδεσία μπορεί να εφαρμοστεί τόσο στην αυχενική μοίρα όσο και στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Στη θωρακική μοίρα είναι λιγότερο συχνή η ανάγκη σπονδυλοδεσίας, λόγω της σταθερότητας που προσφέρει ο θωρακικός κλωβός (θώρακας).
Η προσπέλαση μπορεί να είναι πρόσθια (δηλαδή από μπροστά, όπως πχ. συχνά στον αυχένα, Εικόνα 2), οπίσθια (όπως πχ. συχνά στη μέση, Εικόνα 3) ή και πλάγια (όπως πχ. σε τεχνικές όπως το XLIF κλπ.)
Εικόνα 2: Πρόσθια σπονδυλοδεσία αυχενικής μοίρας σε 3 επίπεδα με κλωβούς και πλάκα (Προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού)
Εικόνα 3: Αξονική τομογραφία οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης πρίν (αριστερά) και μετά (δεξιά) τη διενέργεια διαδερμικής σπονδυλοδεσίας σε 2 επίπεδα (προσωπικό αρχείο Π. Σταυρινού).
Επίσης, να σημειωθεί ότι υπάρχουν ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (διαδερμικές) οι οποίες επιτρέπουν πλέον αυτές οι επεμβάσεις να πραγματοποιούνται μέσα από μικρές τομές και με ελάχιστο τραύμα στους υγιείς ιστούς.
Όλες τεχνικές σπονδυλοδεσίας χρησιμοποιούν κάποιο είδος οστικού μοσχεύματος για να επιτύχουν την ένωση των σπονδύλων. Συνήθως, μικρά τεμάχια οστού (τα οποία λαμβάνονται από τον ίδιο τον ασθενή) τοποθετούνται μεταξύ των σπονδύλων που πρόκειται να ενωθούν.
Το οστικό μόσχευμα χρησιμοποιείται για την επιτάχυνση της οστικής επούλωσης. Αυξάνει την οστική παραγωγή και βοηθά τους σπονδύλους να ενωθούν σε ένα συμπαγές οστό.
Στη συνέχεια οι σπόνδυλοι συγκρατούνται μαζί για να βοηθήσουν στην πρόοδο της πώρωσης, δηλαδή της οστικής επούλωσης. Για να γίνει αυτό, σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται πλάκες, βίδες και ράβδοι για να κρατήσουν τη σπονδυλική στήλη ακίνητη. Αυτό ονομάζεται εσωτερική σταθεροποίηση και μπορεί να βοηθήσει στην πρόοδο της οστικής επούλωσης.
Ελάχιστα Επεμβατικές Τεχνικές και Τεχνολογία
Οι σύγχρονες τεχνικές και η τεχνολογία επιτρέπουν πλέον η σπονδυλοδεσία να πραγματοποιείται με πολύ μικρές τομές και ελάχιστο τραύμα (και κατ’ επέκταση πόνο) για τον ασθενή. Η πιο σύγχρονη μέθοδος είναι η διαδερμική σπονδυλοδεσία με νευροπλοηγό (Εικόνες 4 – 6). Στην τεχνική αυτή, οι βίδες και οι ράβδοι τοποθετούνται μέσα από πολύ μικρές τομές και με τη βοήθεια της 3D-νευροπλοήγησης τα μοσχεύματα μπορούν να τοποθετηθούν με εξαιρετική ακρίβεια.
Μια άλλη, εξαιρετικά αποτελεσματική τεχνική, είναι η πρόσθια (διακοιλιακή, οπισθοπεριτοναϊκή) σπονδυλοδεσία. Στα αγγλικά περιγράφεται με τον όρο ALIF (=Anterior Lumbar Interbody Fusion) κατά την οποία η τοποθέτηση του κλωβού γίνεται από μπροστά, δηλ. από μια μικρή τομή στην κοιλιά. Η τεχνική ALIF προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως πχ. την αποκατάσταση της λόρδωσης της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, τη σωστή στήριξη με μεγάλο μόσχευμα και την αποφυγή της ουλής σε περίπτωση που έχουν προηγηθεί επεμβάσεις. Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται η τεχνική ALIF.
Αριστερά: Προεγχειρητική αξονική τομογραφία ΟΜΣΣ στην οποία αναδεικνύεται βαρειά οστεοαρθρίτιδα στο διάστημα Ο5/Ι1. Ο δεξιός ισθμός παρουσιάζει σπονδυλόλυση. Μέση: Διεγχειρητική εικόνα όπου φαίνεται η τοποθέτηση του κλωβού στο διάστημα Ο5/Ι1 με ανάταξη του ύψους και βελτίωση της γωνίας λόρδωσης. Δεξιά: διεγχειρητική εικόνα κατά τη διάρκεια του χειρουργείου (Προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Παντελή Σταυρινού).
Κόστος Σπονδυλοδεσίας
Το συνολικό κόστος σπονδυλοδεσίας περιλαμβάνει το κόστος των υλικών, το κόστος νοσηλείας καθώς επίσης και τις αμοιβές των ιατρών. Οι παραπάνω παράγοντες μπορεί να ποικίλουν σημαντικά. Το κόστος των υλικών πχ. κυμαίνεται σημαντικά ανάλογα με την έκταση της σπονδυλοδεσίας (δηλ. των αριθμό των βιδών και διασωματικών κλωβών που θα χρησιμοποιηθούν, αναλώσιμα υλικά κλπ.). Τα ασφαλιστικά ταμεία συνήθως καλύπτουν ένα μέρος του κόστους.
Ενημερωθείτε σχετικά με την ανάρρωση μετά από χειρουργείο στη μέση
``Χρειάζομαι σπονδυλοδεσία, γιατρέ;`` Απαντήσεις στην πιο συχνή ερώτηση
Εικόνα 4: Αριστερά: Με τη βοήθεια του ακτινοσκοπικού μηχανήματος O-Arm λαμβάνονται διεγχειρητικά (real-time) εικόνες της σπονδυλικής στήλης. Δεξιά: Οι εικόνες αυτές επιτρέπουν στο νευροχειρουργό να γνωρίζει ακριβώς πού και πώς πρέπει να τοποθετηθούν τα μοσχεύματα (προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού)
Εικόνα 5: Με ειδικό ακουστικό-μικρόφωνο, ο χειρουργός μπορεί να ελέγχει το μηχάνημα με φωνητικές εντολές.
Εικόνα 6: Διεγχειρητικές εικόνες από επέμβαση ελάχιστα επεμβατικής οσφυϊκής σπονδυλοδεσίας (Προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού)