Χρειάζομαι Σπονδυλοδεσία, Γιατρέ;

Η οσφυαλγία, δηλαδή ο πόνος στη μέση είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα για τα οποία παραπονιούνται οι άνθρωποι και ένας από τους συχνότερους λόγους αναρρωτικής άδειας και επίσκεψης στο γιατρό. Παρόλα αυτά, η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών δε θα χρειαστούν χειρουργείο, και σ’ αυτούς που τελικά θα χρειαστεί επέμβαση, στις περισσότερες περιπτώσεις αρκεί μια δισκεκτομή ή μια αποσυμπίεση του σπονδυλικού σωλήνα.

Παρόλα αυτά, συχνά οι ασθενείς μας ρωτάνε:

« – Δε χρειάζομαι όμως σπονδυλοδεσία, έτσι δεν είναι;…»

Η παραπάνω ερώτηση κρύβει μια βαθιά ανησυχία, στα όρια του φόβου, για την τεχνική της σπονδυλοδεσίας. Ο φόβος αυτός είναι εν’ μέρει κατανοητός: Τα προηγούμενα χρόνια παρατηρήθηκε μια πολύ μεγάλη αύξηση των επεμβάσεων σπονδυλοδεσίας ανά τον κόσμο. Οι ασθενείς υποβάλλονταν σε εκτατεμένες επεμβάσεις, συχνά καθ’ υπερβολή και όχι πάντα με καλά αποτελέσματα.

Παρακάτω, χρησιμοποιώντας μερικές από τις συχνότερες ερωτήσεις που μου κάνουν οι ασθενείς μου, θα προσπαθήσω να αποσαφηνίσω μερικά σημεία γύρω από την τεχνική της σπονδυλοδεσίας και να ξεκαθαρίσω τον ρόλο της στη σύγχρονη αντιμετώπιση των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης.

• Τί είναι η σπονδυλοδεσία;

Η σπονδυλοδεσία είναι η χειρουργική τεχνική στην οποία ο χειρουργός τοποθετεί εμφυτεύματα στη σπονδυλική στήλη με σκοπό τη μόνιμη «ένωση» (εξ’ ου και „-δεσία“, δηλαδή «δέσιμο») δύο ή περισσοτέρων σπονδύλων στη σπονδυλική στήλη, καταργώντας την κίνηση μεταξύ τους.

Σκεφτείτε μια στιγμή όταν σπάσατε το χέρι σας.

Ο ορθοπεδικός ήθελε να «ξαναενωθούν» τα οστά, γι’ αυτό σας τοποθέτησε γύψο. Έτσι και στην περίπτωση της σπονδυλοδεσίας, ο χειρουργός θέλει να «ενωθούν» οι σπόνδυλοι και γι’ αυτό τοποθετεί εμφυτεύματα (πχ. βίδες) προκειμένω η σπονδυλική στήλη να είναι ακίνητη όσο πραγματοποιείται αυτή η «ένωση». Οι βίδες σταθεροποιούν τη σπονδυλική στήλη και αποτρέπουν τις περιττές κινήσεις, δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον για να ολοκληρωθεί η σπονδυλοδεσία.

Η διαδικασία της σπονδυλοδεσίας, δηλαδή η βιολογική διαδικασία «ένωσης» των σπονδύλων διαρκεί  12 μήνες ή και περισσότερο, επομένως τα υλικά που τοποθετούνται είναι σημαντικά, προκειμένω η σπονδυλική στήλη σ’ εκείνο το σημείο να είναι ακίνητη, να μην πονάτε, και να επιστρέψετε άμεσα στις δραστηριότητές σας. Πρίν από μερικές δεκαετίες, η διαδικασία της σπονδυλοδεσίας απαιτούσε από τον ασθενή ακινητοποίηση στο κρεβάτι για εβδομάδες. Σήμερα όμως, με τις σύγχρονες τεχνικές, οι ασθενείς κινητοποιούνται άμεσα, συχνά ακόμα και την ίδια μέρα του χειρουργείου.

• Ποιός ασθενής χρειάζεται σπονδυλοδεσία;

Αυτή είναι ίσως η πιο δύσκολη ερώτηση να απαντηθεί. Κάποιος θα μπορούσε να πεί:

Σπονδυλοδεσία χρειάζεται όταν υπάρχει «αστάθεια» στη σπονδυλική στήλη.

Και εδώ ξεκινά το πρόβλημα. Δεν υπάρχει σαφής ορισμός της «αστάθειας». Σίγουρα υπάρχουν σαφείς περιπτώσεις αστάθειας, όπου όλοι θα συμφωνούσαμε ότι χρειάζεται σπονδυλοδεσία, όμως οι περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι τόσο ξεκάθαρες. Έτσι, ενδέχεται οι εξετάσεις του ασθενούς να ερμηνεύονται διαφορετικά από τους διαφόρους γιατρούς. Αλλά ακόμη και αν συμφωνούσαμε στο οτι κάποιος ασθενής μας χρειάζεται χειρουργείο σπονδυλοδεσίας, ενδέχεται να μην συμφωνούσαμε στην τεχνική: Πόσα επίπεδα πρέπει να χειρουργηθούν; Με ποιόν τρόπο;

Αν το πρόβλημά σας είναι πόνος στο ένα ή και στα δύο πόδια όταν περπατάτε, τότε είναι πολύ απίθανο να χρειάζεστε σπονδυλοδεσία ως πρώτη αντιμετώπιση. Πιθανότατα το πρόβλημα να μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά (δηλαδή με φαρμακευτική αγωγή, ξεκούραση, φυσικοθεραπεία κλπ.). Αν χρειαστεί χειρουργείο, τότε συνήθως χρειάζεται μια απλή αποσυμπίεση των νευρικών στοιχείων.

Αν όμως υπάρχει και έντονος πόνος στη μέση και οι εξετάσεις σας δείχνουν πχ. σπονδυλολίσθηση (δηλαδή ένας σπόνδυλος έχει «γλιστρήσει») με κινητικότητα στο διάστημα αυτό, τότε είναι πιθανό να χρειάζεται και συμπληρωματική σπονδυλοδεσία στο συγκεκριμένο διάστημα.

Τα παραπάνω παραδείγματα σίγουρα δεν καλύπτουν όλο το φάσμα των ενδείξεων της σπονδυλοδεσίας. Το μήνυμα όμως που επιθυμώ να περάσω είναι ότι χρειάζεται πολύ προσεκτική επιλογή ασθενών για την κάθε θεραπεία.

• Υπάρχει συντηρητική (μή-χειρουργική) αντιμετώπιση για την οσφυαλγία;

Φυσικά και υπάρχει και κατά κανόνα θα πρέπει να εφαρμόζεται πριν ξεκινήσει η συζήτηση για χειρουργείο. Αν πονάτε για λιγότερο από 3 μήνες και δεν υπάρχει αδυναμία στα κάτω άκρα ή εντεροκυστικές διαταραχές, τότε το πιό πιθανό είναι ο πόνος να υφεθεί με φαρμακευτική αγωγή και φυσικοθεραπεία. Σε πολλές περιπτώσεις όπου ο πόνος επιμένει, μπορούμε να προσφέρουμε επισκληρίδιες ενέσεις ή διηθήσεις αρθρώσεων και νεύρων. Αυτές οι μέθοδοι δεν είναι χειρουργικές και μπορεί να έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

• Μπορεί η σπονδυλοδεσία να γίνει με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές;

Όταν μιλάμε για ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, μιλάμε ουσιαστικά για «ατραυματικές» τεχνικές. Προσπαθούμε δηλαδή να επιτύχουμε το στόχο μας, με το λιγότερο δυνατό τραύμα στους φυσιολογικούς, υγιείς ιστούς.

Πριν από μερικά χρόνια, οι ασθενείς που χρειάζονταν μια απλή δισκεκτομή έμεναν στο νοσοκομείο για πολλές ημέρες και στο κρεβάτι για ακόμη περισσότερες! Σήμερα πλέον, οι ασθενείς μου μένουν στο νοσοκομείο μόνο μία ημέρα και επιστρέφουν στις δραστηριότητές τους μετά από μερικές ημέρες!

Αντίστοιχα, το χειρουργείο σπονδυλοδεσίας δεν απαιτεί πλέον μεγάλες τομές, ούτε συνοδεύεται από έντονο μετεγχειρητικό πόνο. Αντίθετα, γίνεται μέσα από πολύ μικρές τομές, με νοσηλεία 2-3 ημερών και ελάχιστο πόνο (δείτε εδώ την τεχνική διαδερμικής σπονδυλοδεσίας).

Εδώ πρέπει να πούμε ότι ο όρος «ελάχιστα επεμβατική χειρουργική της σπονδυλικής στήλης» έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται από πολλούς καταχρηστικά. Αυτό που μετρά στην πραγματικότητα, δεν είναι το μέγεθος της τομής αλλά η ποιότητα της δουλειάς. Ακούω συχνά τους ασθενείς να μιλάνε πχ. για «λέιζερ» στη σπονδυλική στήλη. Παρόλο που το λέιζερ είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για εμάς τους νευροχειρουργούς (πχ. για την αφαίρεση κάποιων όγκων), στην πραγματικότητα δε χρησιμοποιείται στη χειρουργική της σπονδυλικής στήλης. Δεν μπορείς να αφαιρέσεις ένα οστεόφυτο με λέιζερ, δε μπορείς να τοποθετήσεις μια βίδα με λέιζερ ούτε μπορείς να απελευθερώσεις ένα νεύρο με λέιζερ. Η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική της σπονδυλικής στήλης είναι πολύ περισσότερα από ένα εργαλείο διαφήμισης.

Ο νευροχειρουργός ο οποίος έχει εκπαιδευτεί σωστά θα εφαρμόσει την καταλληλότερη και πιο αποτελεσματική θεραπεία για το συγκεκριμένο πρόβλημα του ασθενούς. Συχνά, η καταλληλότερη θεραπεία δεν θα είναι καν χειρουργείο. Ένα χειρουργείο με ελάχιστα επεμβατική τεχνική το οποίο όμως δε χρειάζεται ή ένα το οποίο δεν έγινε σωστά, δε θα βοηθήσει.

• Χρειάζομαι τελικά χειρουργείο;

Την ερώτηση αυτή μπορεί να την απαντήσει μόνο ο γιατρός της εμπιστοσύνης σας. Αυτό που λέω στους ασθενείς μου είναι: αν ο πόνος ταλαιπωρεί εδώ και λίγο καιρό, μη βιάζεστε. Αν ο πόνος ξεκίνησε απότομα μετά από άρση βάρους, περιμένετε. Έχετε χρόνο να εξετάσετε όλες τις επιλογές σας και στις περισσότερες περιπτώσεις ο πόνος θα υφεθεί χωρίς χειρουργείο.

Σχεδόν σε όλους τους ασθενείς υπάρχει ο χρόνος για ενημέρωση και σωστή προσέγγιση του προβλήματος και οι ασθενείς θα πρέπει να προσέχουν αν ο γιατρός τους βλέπει σήμερα και θέλει να τους χειρουργήσει αύριο.

Μόνο ελάχιστοι από τους ασθενείς που βλέπω στο ιατρείο μου θα χρειαστούν τελικά χειρουργείο: Ασθενείς οι οποίοι πονάνε εδώ και καιρό και «έχουν δοκιμάσει τα πάντα», ασθενείς με νευρολογικά προβλήματα ή ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν καλές πιθανότητες να βελτιωθούν συντήρητικά (όπως πχ. σε περίπτωση μεγάλης αυχενικής δισκοκήλης ή σοβαρής στένωσης του σπονδυλικού σωλήνα).