Η διάγνωση «κακοήθης όγκος εγκεφάλου» είναι μια από τις πιο δραματικές και συγκλονιστικές, τόσο για τον ασθενή όσο και για το συγγενικό του περιβάλλον. Από τη μια στιγμή στην άλλη η ζωή αλλάζει και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα καλούνται να πάρουν αποφάσεις γύρω απο θέματα τα οποία προκαλούν άγχος και φόβο. Ένα από αυτά είναι το χειρουργείο.
Οι κακοήθεις όγκοι εγκεφάλου –όπως το γλοιοβλάστωμα, ένα είδος αστροκυττώματος– είναι μια χειρουργική πρόκληση. Τα γλοιοβλαστώματα δεν είναι συμπαγείς όγκοι με σαφή όρια, αλλά αντίθετα «απλώνουν τα πλοκάμια τους» μέσα στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα τα καρκινικά κύτταρα να είναι διάσπαρτα και κρυμμένα ανάμεσα απο νησίδες υγιών κυττάρων.
Η σύγχρονη θεραπεία των κακοήθων όγκων εγκεφάλου περιλαμβάνει τη χειρουργική τους αφαίρεση, ακολουθούμενη από ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία. Γνωρίζουμε πλέον ότι όσο περισσότερο όγκο αφαιρέσουμε, τόσο καλύτερη θα είναι η πρόγνωση του ασθενούς. Το πρόβλημα όμως είναι ότι πολλοί όγκοι είναι δύσκολο να αφαιρεθούν ολικά γιατί τα όριά τους είναι ασαφή και δε ξεχωρίζουν από τον φυσιολογικό εγκέφαλο. Έτσι, ο νευροχειρουργός δυσκολεύεται να ξεχωρίσει που τελειώνει ο όγκος και που ξεκινά ο εγκέφαλος. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο σημαντικό όταν έχουμε να κάνουμε με όγκους οι οποίοι αναπτύσσονται σε περιοχές του εγκεφάλου όπου υπάρχουν σημαντικές λειτουργίες όπως η ομιλία και η κίνηση.
Τις τελευταίες δεκαετίες οι νευροχειρουργοί έχουν αναπτύξει διάφορες τεχνικές προκειμένω να αφαιρέσουν με ασφάλεια όσο περισσότερο όγκο γίνεται. Μερικές από αυτές είναι η νευροπλοήγηση (ένα είδος GPS για τον εγκέφαλο), η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση (η οποία επιτρέπει στο νευροχειρουργό να διεγείρει τον εγκέφαλο ακόμα και με τον ασθενή υπό γενική αναισθησία) και τα χειρουργεία με τον ασθενή σε εκγρήγορση (δηλαδή ξύπνιο!). Όλες οι παραπάνω τεχνικές βοήθησαν να βελτιωθούν σημαντικά τα ποσοστά αφαίρεσης των κακοήθων όγκων εγκεφάλου.
Μια νέα τεχνολογία έρχεται να σπρώξει τα όρια του «τι είναι δυνατό» ακόμη παραπέρα.
Η τεχνολογία ονομάζεται «ανοσοφθορισμός με τη χρήση Gliolan®. Το Gliolan® είναι ένα διάλυμα το οποίο ο ασθενής πίνει λίγες ώρες πριν το χειρουργείο. Το φάρμακο έχει την ιδιαιτερότητα ότι προσλαμβάνεται μόνο από τα κακοήθη κύτταρα. Ο μεταβολισμός του φαρμάκου στα κακοήθη κύτταρα παράγει φωτοενεργές φθορίζουσες ενώσεις οι οποίες γίνονται ορατές με ειδικά μικροσκόπια. Έτσι, κατά τη διάρκεια του χειρουργείου τα καρκινικά κύτταρα φθορίζουν, δηλαδή «λάμπουν», εκπέμποντας κατά κάποιο τρόπο ένα κοκκινωπό χρώμα. Αυτό επιτρέπει στο νευροχειρουργό να διακρίνει τον όγκο ακόμα και σε περιπτώσεις όπου υπο συνήθεις συνθήκες και με συμβατικά μικροσκόπια αυτό δε θα ήταν δυνατό.
Μελέτες έδειξαν ότι το Gliolan διπλασιάζει την πιθανότητα να αφαιρεθεί ο όγκος ολικά και αυτό για τον ασθενή σημαίνει τελικά καλύτερη πρόγνωση.
Το Gliolan στην Αμερική πήρε έγκριση το 2017 ενώ στην Ευρώπη είναι εγκεκριμένο ήδη από το 2007 και χρησιμοποιείται πλέον ως στάνταρ θεραπεία στα μεγάλα νευροογκολογικά κέντρα. Στην Ελλάδα η συγκεκριμένη τεχνική εφαρμόζεται πλέον και στο Μετροπόλιταν Hospital. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή της τεχνικής του ανοσοφθορισμού είναι η χρήση σύγχρονου μικροσκοπίου καθώς επίσης και η εμπειρία και ευρωπαϊκή πιστοποίηση του νευροχειρουργού στη χειρουργική γλοιωμάτων με τη χρήση 5-ΑLA.
Εικόνα 1: Διεγχειρητική εικόνα αφαίρεσης γλοιοβλαστώματος. Μετά από χορήγηση Gliolan και κάτω από ειδικό φωτισμό (blue light) τα κακοήθη κύτταρα του γλοιοβλαστώματος “λάμπουν”, εκπέμποντας ένα κοκκινωπό χρώμα. Αυτό επιτρέπει στο χειρουργό να ξεχωρίσει με ακρίβεια που είναι τα πραγματικά όρια του όγκου. Αυτό οδηγεί σε σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να αφαιρεθεί ολόκληρος ο όγκος.
(Εικόνα από το προσωπικό αρχείο του κ. Σταυρινού).
Κλικάρετε εδώ για να δείτε ένα σύντομο βίντεο από χειρουργείο γλοιοβλαστώματος με τη χρήση 5-ALA (προσοχή: Εικόνες χειρουργείου!)
