Μια από τις συχνότερες ερωτήσεις που δέχομαι όταν συζητώ με τους ασθενείς μου την επιλογή της χειρουργικής επέμβασης, είτε για κήλη δίσκου είτε για σπονδυλική στένωση, είναι:
«…πόσο θα κρατήσει η ανάρρωση, γιατρε;…»
Για να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να ορίσουμε τι σημαίνει «έχω αναρρώσει μετά από χειρουργείο στη μέση».
Εγώ προσωπικά το αντιλαμβάνομαι ως το σημείο στο οποίο θα μπορώ να επιστρέψω στην καθημερινότητά μου και στην εργασία μου, και γενικά να είμαι σε μια κατάσταση η οποία να μπορεί να θεωρηθεί ως φυσιολογική.
Η πλήρης αποκατάσταση μετά από τη χειρουργική επέμβαση στη μέση εξαρτάται καταρχάς από το είδος της επέμβασης. Για παράδειγμα, η ανάρρωση μετά από δισκεκτομή μπορεί να διαρκέσει από μία έως τέσσερις εβδομάδες. Από την άλλη πλευρά, η ανάρρωση μετά από μια σπονδυλοδεσία μπορεί να διαρκέσει σημαντικά περισσότερο.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τον τύπο της χειρουργικής επέμβασης, υπάρχουν μερικοί γενικοί κανόνες και συμβουλές οι οποίες μπορούν να μας βοηθήσουν να επανέλθουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα και όσο πληρέστερα γίνεται σ’ αυτό που ονομάζουμε «φυσιολογική κατάσταση».
Τι γίνεται αμέσως μετά το χειρουργείο;
Αμέσως μετά το χειρουργείο ξεκινά η διαδικασία της ανάρρωσης και οι πρώτες μέρες είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Θα κινητοποιηθείτε (δηλαδή θα σηκωθείτε να περπατήσετε) εντός 24 ωρών, συνήθως με τη βοήθεια και καθοδήγηση ενός φυσικοθεραπευτή. Θα σας δωθούν αναλυτικές οδηγίες, προφορικά αλλά και εγγράφως, για το τι πρέπει να κάνετε και πως πρέπει να συμπεριφέρεστε.
Τις πρώτες 2-3 ημέρες ίσως χρειαστεί να παίρνετε απλά παυσίπονα (όπως αντιφλεγμονώδη ή Depon). Μετά την 3η μέρα οι περισσότεροι ασθενείς περιορίζουν σημαντικά τα φάρμακα ή τα διακόπτουν τελείως.
Το τραύμα, ειδικά με τις σύγχρονες ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, είναι μια πολύ μικρή τομή και δε χρειάζεται σχεδόν καθόλου περιποίηση. Αφαίρεση ραμμάτων στις περισσότερες περιπτώσεις δε χρειάζεται γιατί εφαρμόζουμε ενδοδερμική (πλαστική) ραφή.
Οι περισσότεροι ασθενείς πηγαίνουν σπίτι τους τη 2η μέρα.
Τι γίνεται στις επόμενες μέρες και εβδομάδες;
Τις πρώτες μέρες μετά το χειρουργείο θα πρέπει να αποφεύγετε τη στροφή της μέσης ή να σηκώνετε βάρη. Ενθαρρύνουμε τους ασθενείς να περπατούν, αρχικά μικρές αποστάσεις και στη συνέχεια όλο και περισσότερο. Σημαντική είναι η συχνή εναλλαγή των θέσεων (ξαπλωμένος, καθιστός, όρθιος, περπάτημα κ.ο.κ). Η άθληση στη φάση αυτή δεν επιτρέπεται.
Το μπάνιο επιτρέπεται συνήθως μετά τις 48 ώρες, αρκεί το τραύμα να παραμένει στεγνό (υπάρχουν ειδικά αδιάβροχα αυτοκόλλητα) ή να στεγνώνει αμέσως. Μικροενοχλήσεις και φαγούρα στην περιοχή της τομής είναι συνήθη και δε πρέπει να ανησυχούν.
Οδήγηση: Μπορείτε να ξεκινήσετε μετά την 1η-2η εβδομάδα και αρχικά για μικρής διάρκειας αποστάσεις (όχι πάνω απο 20-30 λεπτά).
Εργασία: Συνήθως μπορείτε να επιστρέψετε στην εργασία σας μετά απο 4 εβδομάδες. Αν η δουλειά σας απαιτεί να σηκώνετε βάρη ή είναι γενικά ιδιαίτερα κουραστική (πχ. πολλές ώρες ορθοστασία ή καθιστός χωρίς τη δυνατότητα εναλλαγής θέσεων) τότε ίσως είναι καλύτερα να περιμένετε λίγο περισσότερο. Όπως και να έχει, το πόσο γρήγορα θα μπορέσει ένας ασθενής να επιστρέψει εξαρτάται απ’ τον ίδιο, την επέμβαση που έκανε και το είδος της εργασίας.
Μικρές ενοχλήσεις στην περιοχή της τομής ή στη μέση ή ακόμα και στο πόδι όπως πόνος, μουδιάσματα κλπ είναι απολύτως φυσιολογικά τους πρώτους 3 μήνες μετά την επέμβαση και αντιμετωπίζονται με απλά παυσίπονα.
Η φυσικοθεραπεία επιτρέπεται να ξεκινήσει μετά από 4 έως 6 εβδομάδες. Παρόλο που δεν υπάρχουν μεγάλες μελέτες που να υποστηρίζουν το όφελος της φυσικοθεραπείας μετά από επέμβαση, τα περισσότερα δεδομένα δείχνουν ότι τα προγράμματα αποκατάστασης οδηγούν σε σχετικά καλύτερα αποτελέσματα (βλ. Oosterhuis et al. Cochrane Database Syst Rev. 2014). Οι στόχοι ενός προγράμματος φυσικοθεραπείας είναι: η εκμάθηση της σωστής στάσης σώματος (πχ. πως σηκωνόμαστε από την ύπτια στην όρθια θέση), η βελτίωση του εύρους κίνησης και της ελαστικότητας της μέσης, η ενδυνάμωση των ραχιαίων και κοιλιακών μυων, η αποφυγή τραυματισμών κατά τη φάση αποκατάστασης κ.ο.κ
Πολύ συχνά οι ασθενείς μου με ρωτάνε τι ασκήσεις θα πρέπει να κάνουνε και τι θα πρέπει να προσέξει ο φυσικοθεραπευτής τους. Παρόλο που ο νευροχειρουργός μπορεί και πρέπει να δώσει γενικές οδηγίες, ο φυσικοθεραπευτής είναι ο ειδικός σ’ ότι αφορά στη βελτίωση του μυοσκελετικού συστήματος. Έτσι λοιπόν, αυτό που συστήνω στους ασθενείς μου είναι να αφήσουν τον φυσικοθεραπευτή τους να κάνει αυτό που αυτός γνωρίζει καλύτερα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι ο ασθενής αποδεσμεύεται από τον ιατρό του. Ιδανικά, ο φυσικοθεραπευτής και ο νευροχειρουργός ενημερώνονται ο ένας από τον άλλο, ιδίως κατά την έναρξη της θεραπείας, αλλά και καθόλη την πορεία της αποκατάστασης.
Συχνές ερωτήσεις
Παρακάτω συνοψίζω τις πιο συχνές ερωτήσεις που δέχομαι από τους ασθενείς μου. Πρέπει να σημειώσω ότι για τις περισσότερες απ’ αυτές τις ερωτήσεις δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν τη μία ή την άλλη άποψη. Έτσι, οι απαντήσεις είναι κατά κανόνα εμπειρικές και βασίζονται στην εκπαίδευση, την εμπειρία μου αλλά και τη γενικότερη αντίληψή μου ότι ο ασθενής πρέπει να αισθάνεται ότι το χειρουργείο του έδωσε πίσω την ποιότητα ζωής του και όχι ότι τον περιορίζει να κάνει όλα εκείνα τα πράγματα τα οποία απολάμβανε ως τώρα.
Ερώτηση: «Θα επιτρέπεται να ξανατρέξω/γυμναστώ/κολυμπήσω/αθληθώ κλπ»
Αν μπορούσα να δώσω μια μόνο συμβουλή, θα έλεγα αυτό: „ο ασθενής πρέπει να ακούει το σώμα του“. Αυτό σημαίνει, να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα που του στέλνει το σώμα του κατά την πορεία της αποκατάστασής του. Ο ασθενής θα μπορέσει να κάνει πάλι όλα εκείνα τα πράγματα που απολάμβανε, αρκεί να τα κάνει σταδιακά, βλέποντας πως ανταποκρίνεται το σώμα του σε κάθε βήμα. Αν το σώμα και η μέση ανταποκρίνονται καλά, δηλ. δεν υπάρχει πόνος, τότε η δραστηριότητα μπορεί σιγά – σιγά να επεκταθεί. Αν υπάρχει πόνος, αυτό σημαίνει ότι ακόμα το σώμα δεν είναι έτοιμο και θα πρέπει «να κατεβάσουμε ταχύτητα» πρίν προσπαθήσουμε πάλι. Θυμίζω, ότι τον πρώτο καιρό μετά το χειρουργείο, η καλύτερη άσκηση είναι το περπάτημα.
Ερώτηση: «Απο ‘δώ και πέρα, απαγορεύεται το σκύψιμο;»
Όχι, δεν απαγορεύεται. Μάλιστα, θα ήταν λάθος να πούμε στον ασθενή ότι από δώ και πέρα απαγορεύεται να σκύβει. Όπως αν σπάσω τον αγκώνα μου θα πρέπει σταδιακά να αρχίσω να ξαναχρησιμοποιώ την άρθρωση γιατί αλλιώς θα αχρηστευτεί, έτσι και με τη μέση θα πρέπει πάλι να μάθω να σκύβω. Η μέση μας είναι φτιαγμένη για να σκύβει! Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι στην οξεία φάση του πόνου (πχ. σε ένα λουμπάγκο) θα πρέπει να σκύβουμε. Αλλά όταν περάσει η οξεία φάση ή μετά από ένα χειρουργείο, σταδιακά θα πρέπει να ξαναξεκινήσουμε να χρησιμοποιούμε τη μέση μας. Έτσι λοιπόν, για μικροαντικείμενα ή απλές εργασίες επιτρέπεται –ή πιο σωστά: επιβάλλεται!- να σκύβουμε. Αυτό που απαγορεύεται είναι να σηκώνουμε μεγάλα βάρη!
Ερώτηση: «Πόσα κιλά επιτρέπεται να σηκώνω τώρα γιατρέ;»
Η απάντηση είναι καθαρά εμπειρική και αυτό το διαπιστώνει ένας ασθενής όταν απευθύνεται σε πολλούς γιατρούς για το πρόβλημά του. Ο ένας λέει όχι πάνω από 3 κιλά, ο άλλος όχι πάνω από 5 κιλά ενώ κάποιος άλλος θα πεί όχι πανω από 10 κ.ο.κ. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει –φυσικά- καμία μελέτη που να μας κατευθύνει πόσα κιλά επιτρέπεται να σηκώνει ο ασθενής, ούτε είναι γραμμένο κάτι σε κάποιο βιβλίο. Και λογικό δεν είναι; Ένας σωματώδης γυμνασμένος άντρας δε μπορεί να πάρει τις ίδιες μετεγχειρητικές οδηγίες με μία μικρόσωμη γυναίκα. Είναι λοιπόν σημαντικό να εξατομικεύουμε τις οδηγίες μας, ανάλογα με τον ασθενή. Σε γενικές γραμμές όμως, βάρη τα οποία σηκώνει ο ασθενής εύκολα (για κάποιον είναι ένα πιάτο φαγητό, για κάποιον άλλον ένα ταψί) επιτρέπονται. Και εδώ, ισχύει αυτό που είπαμε παραπάνω: ακούμε το σώμα μας.
Ερώτηση: «Τι μπορώ να κάνω για να μην ξαναέχω τα ίδια προβλήματα;»
Πρέπει πρώτα απ’ όλα να πούμε ότι σε αρκετές περιπτώσεις, ένας ασθενείς που χρειάστηκε χειρουργείο στη μέση του, είναι πολύ πιθανό να έχει σημαντική εκφύλιση (δηλαδή φθορά) της σπονδυλικής του στήλης. Έτσι λοιπόν, κανένας δε μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα στο μέλλον. Παρόλα αυτά, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορεί να κάνει ένας ασθενής έτσι ώστε να μειώσει την πιθανότητα υποτροπών και νέων προβλημάτων:
Βάλε την άσκηση στη ζωή σου: Αυτό δε σημαίνει να γίνεις αθλητής ή μαραθωνοδρόμος. Όμως η αλήθεια είναι ότι ένα υγιές μυοσκελετικό σύστημα υποστηρίζει τη σπονδυλική στήλη ώστε να καταπονείται λιγότερο. Η άσκηση θα πρέπει φυσικά να είναι προσαρμοσμένη στην ηλικία και στις δυνατότητες του ασθενούς.
Έλεγξε το σωματικό σου βάρος. Το αυξημένο σωματικό βάρος δημιουργεί επιπρόσθετο έργο στην ήδη ταλαιπωρημένη σπονδυλική στήλη και επιταχύνει τη φθορά της (βλ. Sweng et al. Int J Environ Res Public Health., 2017.
Διέκοψε το κάπνισμα: Το κάπνισμα είναι από τους λίγους επιβεβαιωμένους επιβαρυντικούς παράγοντες. Ασθενείς που καπνίζουν έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φθοράς της σπονδυλικής του στήλης (βλ Jackson et al. Global Spine J, 2016).
Προσπάθησε να απομακρυνθείς απο δραστηριότητες που καταπονούν τη μέση σου: Αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι, γιατί συχνά η δραστηριότητα που καταπονεί τη μέση είναι η εργασία. Είναι δύσκολο για κάποιον ο οποίος δουλεύει σηκώνοντας βάρη ή είναι καθιστός για ώρες σε ένα γραφείο να προστατέψει τη μέση του. Έχω διαπιστώσει ότι οι περισσότεροι ασθενείς μπορούνε –σε συνεννόηση με τον εργοδότη τους- να αλλάξουν κάποια πράγματα, δουλεύοντας πχ. σε πόστα τα οποία είναι λιγότερο επιβαρυντικά. Άτομα τα οποία κάνουν δουλειά γραφείου μπορούν να χρησιμοποιούν ανατομικά έπιπλα ή ακόμα και γραφεία τα οποία επιτρέπουν την εναλλαγή ανάμεσα στην καθιστή και όρθια θέση.
