Όταν μιλάμε γενικά για μεταστάσεις αναφερόμαστε στην ανάπτυξη κακοήθων όγκων οι οποίοι προέρχονται από τον αρχικό όγκο (Ο “κυρίως” όγκος αναφέρεται συχνά ως “πρωτοπαθής εστία”). Έτσι λοιπόν, μεταστάσεις μπορεί να εμφανιστούν σε διάφορα σημεία του σώματος όπως πχ. εγκέφαλος, πνεύμονες, λεμφαδένες κλπ.
Οι σπονδυλικές μεταστάσεις είναι οι πιο συνηθισμένοι όγκοι της σπονδυλικής στήλης, και αποτελούν περίπου το 90% των όγκων που ανακαλύπτονται στη σπονδυλική στήλη. Συνήθως παρουσιάζονται ως μεταστάσεις εντός των σπονδύλων, αν και σε ένα ποσοστό 20% ο όγκος μπορεί να επεκτείνεται μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα και να πιέζει το νωτιαίο μυελό. Η συνηθέστερη εντόπιση είναι η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, ακολουθούμενη από την οσφυϊκή και την αυχενική.
Ένα χαρακτηριστικό των σπονδυλικών μεταστάσεων είναι ότι δεν επεκτείνονται στον μεσοσπονδύλιο δίσκο και αυτό βοηθά να τις ξεχωρίσουμε από τις φλεγμονές της σπονδυλικής στήλης. Η επέκταση των καρκινικών κυττάρων στη σπονδυλική στήλη μπορεί να γίνει με διαφόρους τρόπους, ο πιο συχνός όμως είναι η αιματογενής διασπορά μέσω των φλεβών του σπονδυλικού σωλήνα.
Αιτιολογία
Συνήθως οι μεταστάσεις της σπονδυλικής στήλης προέρχονται από το μαστό (21%), πνεύμονα (19%), προστάτη (7,5%), ουροποιητικό (5%), γαστρεντερικό (4,5%) και θυρεοειδή (2,5%).
Εικόνα 1: Σχηματική απεικόνιση μεταστατικής νόσου (με κόκκινο) της σπονδυλικής στήλης. Η μετάσταση μπορεί να προκαλέσει κάταγμα του σπονδύλου ή/και να επεκταθεί προς το σπονδυλικό σωλήνα. Στον σπονδυλικό σωλήνα βρίσκεται ο νωτιαίος μυελός.
Συμπτώματα
Ο πόνος είναι το πιο συχνό σύμπτωμα για το οποίο παραπονιούνται οι ασθενείς με μεταστάσεις στη σπονδυλική στήλη. Αν κάποιος ογκολογικός ασθενής παραπονεθεί για πόνο στη μέση ή στη ράχη, ο γιατρός του θα πρέπει οπωσδήποτε να αποκλείσει τις σπονδυλικές μεταστάσεις. Ένα χαρακτηριστικό του πόνου είναι ότι είναι πιο έντονος τη νύχτα και δεν αφήνει τον ασθενή να κοιμηθεί. Αν ο όγκος επεκτείνεται εντός του σπονδυλικού σωλήνα μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά προβλήματα όπως αδυναμία και μουδιάσματα στα κάτω άκρα, δυσκολία στη βάδιση ή ακόμα και προβλήματα με την ούρηση και το έντερο.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό, στην περίπτωση που υπάρχουν νευρολογικά συμπτώματα λόγω πίεσης των νεύρων, η αποσυμπίεση των νεύρων να γίνεται όσο ταχύτερα γίνεται. Όσο γρηγορότερα αποσυμπιεστούν τα νευρικά στοιχεία τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες βελτίωσης.
Εξετάσεις
Οι πιο σημαντικές εξετάσεις και αυτές που είναι πιο πιθανό να ζητήσει ο θεράπων ιατρός είναι η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία και το PET. Η μαγνητική μπορεί να δείξει με μεγάλη ακρίβεια την έκταση της νόσου και το αν πιέζονται νευρικές δομές ή όχι. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι ασθενείς με βηματοδότες δε γίνεται να υποβληθούν σε μαγνητική τομογραφία. Η αξονική είναι μια καλή εναλλακτική και έχει και το πλεονέκτημα ότι απεικονίζονται πολύ καλά τα οστά. Η PET είναι μια εξέταση η οποία μπορεί να ζητηθεί για να αναδείξει την έκταση της νόσου (δηλαδή αν υπάρχουν και αλλού μεταστάσεις).
Αντιμετώπιση – Θεραπεία
Αν οι ασθενείς δεν παρουσιάζουν πίεση του νωτιαίου μυελού ή των νεύρων τότε συνήθως δε χρειάζεται χειρουργείο. Οι περισσότεροι λοιπόν ασθενείς θα αντιμετωπιστούν με ακτινοβολία. Είναι όμως σημαντικό να ζητηθεί η γνώμη ενός νευροχειρουργού προκειμένω να αξιολογηθεί η σταθερότητα της σπονδυλικής στήλης.
Αν όμως ο όγκος επεκτείνεται εντός του σπονδυλικού σωλήνα και πιέζει το νωτιαίο μυελό τότε η στρατηγική αντιμετώπισης αλλάζει σημαντικά! Στην περίπτωση αυτή πρέπει να γίνει άμεσα χειρουργική αποσυμπίεση προκειμένω να μην εγκατασταθεί μόνιμη βλάβη. Μελέτες έχουν δείξει ότι η παράλυση λόγω μεταστάσεων στη σπονδυλική στήλη καθηλώνει τους ασθενείς και μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης. Αντίθετα, η χειρουργική αποσυμπίεση βελτιώνει τη νευρολογική εικόνα και κατ’ επέκταση την πρόγνωση.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, ενδεχομένως να χρειαστεί η χορήγηση κορτικοστεροειδών (κορτιζόνης). Μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση δεξαμεθαζόνης μειώνει τον πόνο και βελτιώνει τα συμπτώματα.
Μετά το χειρουργείο, χρειάζεται ακτινοβολία προκειμένω να περιοριστεί η περαιτέρω ανάπτυξη των μεταστάσεων. Συνήθως δίνονται στον ασθενή 30-40 Gy σε δέκα συνεδρίες (δηλ. δέκα μέρες)
Γενικά, για τη σωστή λήψη των αποφάσεων έχουν δημιουργηθεί ειδικοί αλγόριθμοι οι οποίοι συνυπολογίζουν διάφορες πληροφορίες (όπως πχ τη γενική κατάσταση του ασθενούς, την πρόγνωση, το αν υπάρχει νευρολογική βλάβη ή όχι, τη σταθερότητα της σπονδυλικής στήλης κ.ο.κ.). Το να παρουσιάσουμε όμως αυτούς τους αλγόριθμους ξεφεύγει από τα ενημερωτικά πλαίσια αυτού του άρθρου.
Πρόγνωση
Η πρόγνωση των ασθενών με μεταστάσεις στη σπονδυλική στήλη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως πχ πόσο καλά ελεγμένη είναι η πρωτοπαθής νόσος, τη γενική κατάσταση του ασθενούς, το αν υπάρχουν και άλλες εστίες κ.ο.κ.
Μαγνητική τομογραφία στην οποία φαίνεται μεταστατική νόσος του 10ου θωρακικού σπονδύλου. Για να διαβάσετε περισσότερα για το συγκεκριμένο περιστατικό και να δείτε την αντιμετώπισή του, πατήστε εδώ.
Προσωπικό αρχείο νευροχειρουργού Π. Σταυρινού
Σχόλιο του γιατρού:
Οι μεταστάσεις της σπονδυλικής στήλης απαιτούν από τον νευροχειρουργό να εξετάσει το πρόβλημα σφαιρικά. Σε ασθενή με μεταστάσεις σπονδύλων υπάρχουν 3 θέματα τα οποία πρέπει να μελετηθούν.
- Νευρολογική κατάσταση: Είναι ίσως το πιο σημαντικό. Ο νευροχειρουργός καλείται να δώσει λύση στη μυϊκή αδυναμία (έως και παράλυση) που ενδεχομένως να παρουσιάζει ο ασθενής.
- Σταθερότητα της σπονδυλικής στήλης: Πρέπει να εξεταστεί κατά πόσο η σπονδυλική στήλη είναι σταθερή ή όχι. Αν η σπονδυλική στήλη παρουσιάζει ή κινδυνεύει με αστάθεια, τότε η αποσυμπίεση των νεύρων πρέπει να συνοδευτεί με τεχνικές σταθεροποίησης της σπονδυλικής στήλης.
- Ογκολογική κατάσταση: Η εμφάνιση ή επιδείνωση των μεταστάσεων στη σπονδυλική στήλη συνήθως σημαίνει ότι η νόσος εξελίσσεται. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί για τον ασθενή μια συνολική θεραπευτική στρατηγική προκειμένω να ελεγχθεί η νόσος όχι μόνο τοπικά αλλά και γενικά.
Από τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι είναι εξαιρετικά σημαντική η αντιμετώπιση του ασθενούς στα πλαίσια νευροογκολογικής ομάδας και όχι μεμονωμένα από μια μόνο ειδικότητα.
Ο νευροχειρουργός Παντελής Χ. Σταυρινού είναι κάτοχος πιστοποίησης Master της Γερμανικής Εταιρίας Σπονδυλικής Στήλης (DWG)
