Οσφυαλγία – Πόνος στη μέση

Τί είναι η οσφυαλγία;

Με τον όρο οσφυαλγία εννοούμε πολύ απλά τον πόνο στη μέση, ενώ με τον όρο ισχιαλγία αναφερόμαστε στον πόνο στο πόδι. Όταν οι δύο καταστάσεις συνυπάρχουν, τότε κάνουμε λόγο για οσφυοϊσχιαλγία.

Η οσφυαλγία είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα και υπολογίζεται ότι το 80% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Σε μια πανελλήνια έρευνα βρέθηκε ότι το 11% των ελλήνων πάσχουν από χρόνια οσφυαλγία. Στις ΗΠΑ, η οσφυαλγία είναι η συχνότερη αιτία αναρρωτικής άδειας.

Διακρίνεται σε οξεία οσφυαλγία, δηλαδή πόνος στη μέση με σχετικά αιφνίδια έναρξη και διάρκεια από λίγες ημέρες ως λίγες εβδομάδες και σε χρόνια οσφυαλγία, δηλαδή πόνος στη μέση ο οποίος διαρκεί περισσότερο από 3 μήνες.

Συνήθως εμφανίζεται στις ηλικίες 30 με 50. Εκεί είναι που επισυμβαίνουν και γίνονται εντονότερες οι περισσότερες αλλαγές στο σώμα μας που σχετίζονται με τη γήρανση. Πχ. οι μεσοσπονδύλιοι δισκοι αφυδατώνονται, ο μυικός τόνος μειώνεται, οι αρθρώσεις φθείρονται κ.ο.κ.

Η ποιότητα του πόνου ποικίλει. Μερικοί ασθενείς περιγράφουν πόνο «σαν μαχαιριά» ενώ άλλοι έναν πιο «μουντό» πόνο, σαν κάτι να σφίγγει. Μερικοί τον περιγράφουν μόνιμο ενώ άλλοι όταν κινούνται.

Ποιοι είναι οι κλασσικοί επιβαρυντικοί παράγοντες;

Εργασία: άτομα τα οποία δουλεύουν χειρονακτική εργασία η οποία περιλαμβάνει συχνή άρση βάρους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίζουν πόνο στη μέση. Αλλά και το να κάθεται κανείς σε γραφείο για πολλές ώρες, ειδικά αν η καρέκλα δεν είναι κατάλληλη, μπορεί να οδηγήσει σε επεισόδιο οσφυαλγίας.

Τσάντα: Παρόλο που η τσάντα κρέμεται απο τον ώμο, είναι η μέση η οποία δέχεται όλα τα φορτία. Μια βαριά τσάντα την οποία κουβαλά κανείς κάθε μέρα μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά τη μέση.

Στάση σώματος: η κακή στάση σώματος, πχ. «καμπούριασμα» με τις ώρες μπροστά στον υπολογιστή.

Ακινησία: η καθιστική ζωή οδηγεί σε κακό μυικό σύστημα το οποίο αδυνατεί να στηρίξει σωστά τη σπονδυλική στήλη.

Κάπνισμα: το κάπνισμα μειώνει την αιμάτωση των ιστών και παράγει ελεύθερες ρίζες οι οποίες καταστρέφουν τη σπονδυλική στήλη. Οι καπνιστές έχουν τριπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσουν οσφυαλγία.

Ποιες είναι οι αιτίες της οσφυαλγίας;

• Μυικές θλάσεις και κακώσεις

Οι μύες και οι σύνδεσμοι της ράχης μπορεί να υποστούν κάκωση λόγω υπερβολικής καταπόνησης (πχ. κατά την εργασία ή άσκηση). Εκδηλώνεται με πόνο στη ράχη, ακαμψία και μυικούς σπασμούς. Η βελτίωση επέρχεται με την ξεκούραση και τη φυσιοθεραπεία.

• Δισκοπάθεια

Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι μας –οι οποίοι δρούν ως «αμορτισέρ» ανάμεσα στους σπονδύλους–  με τον καιρό φθίρονται και μπορεί να προκληθεί προβολή, πρόπτωση ή και ρήξη του δίσκου. Αυτό σημαίνει ότι το μαλακό περιεχόμενο του δίσκου προβάλει προς τα πίσω, πιέζοντας τα νεύρα. Αν η πίεση είναι κεντρική και μικρή τότε συνήθως εκδηλώνεται μόνο με πόνο στη μέση. Αν η πίεση είναι σημαντική και πλάγια τότε είναι πολύ πιθανό να συνυπάρχει και ισχιαλγία, δηλαδή πόνος που αντανακλά στο πόδι. Ο πόνος από κάκωση μυών συνήθως –αλλά όχι πάντα- ξεκινά μετά από κόπωση όπως πχ. μετά από άρση βάρους. Σε αντίθεση με τα μυικά αίτια, ο πόνος από δισκοπάθεια συνήθως δεν υποχωρεί μετά από 72 ώρες.

• Σπονδυλική στένωση (στένωση σπονδυλικού σωλήνα)

Στη σπονδυλική στένωση, ο σπονδυλικός σωλήνας στενεύει για διαφόρους λόγους με αποτέλεσμα να ασκείται πίεση στα νεύρα. Η σπονδυλική στένωση συνήθως οφείλεται σε φθορά των δίσκων, των οστών και των συνδέσμων στην περιοχή της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Η στένωση εκδηλώνεται με πολλά και διάφορα συμπτώματα, ένα από τα οποία συχνά είναι και ο πόνος στη μέση. Άλλα συμπτώματα τα οποία μπορεί να παρουσιάσουν οι ασθενείς με στένωση του σπονδυλικού σωλήνα είναι πόνος στο ένα ή και στα δύο πόδια, ιδίως κατά τη βάδιση (νευρογενής διαλείπουσα χωλότητα ή αλλιώς «νόσος της βιτρίνας»), μουδιάσματα, κράμπες, αδυναμία ή πόνο στους γλουτούς. Η θεραπεία της σπονδυλικής στένωσης εξαρτάται από το βαθμό της στένωσης. Σε ήπιες καταστάσεις αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, φυσιοθεραπεία και ενέσεις, ενώ σε πιο βαριές καταστάσεις απαιτείται χειρουργική αποσυμπίεση.

• Αστάθεια της σπονδυλικής στήλης

Ο όρος αστάθεια είναι ασαφής, πολυχρησιμοποιημένος και παρεξηγημένος. Ο πιο κλασσικός ορισμός είναι αυτός του Panjabi (J Spinal Disord, 1992) ο οποίος περιέγραψε την αστάθεια της σπονδυλικής στήλης ως «την απώλεια της ικανότητας της σπονδυλικής στήλης να διατηρεί την σχέση των σπονδύλων φυσιολογική, όταν αυτοί φορτίζονται και τους ασκούνται δυνάμεις». Αστάθεια μπορεί να συμβεί π.χ. μετά από κάποιον τραυματισμό, χειρουργείο, φλεγμονή ή αν υπάρχει καταστροφή του οστού από κακοήθεια.

• Δυσμορφίες της σπονδυλικής στήλης

Τέτοιες είναι πχ. η σκολίωση, η λόρδωση και η κύφωση. Η παθολογική στάση της σπονδυλικής στήλης ασκεί πίεση σε μύς, τένοντες, συνδέσμους και νεύρα.

• Λοιπές καταστάσεις

Διάφορες άλλες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν πόνο στη μέση, όπως:

Αρθρίτιδα: δηλαδή «φλεγμονή» των σπονδυλικών αρθρώσεων

Ινομυαλγία: ρευματολογική πάθηση η οποία εκδηλώνεται με χρόνιο πόνο στους μύες, τένοντες και αρθρώσεις

Σπονδυλίτιδα: «φλεγμονή» των σπονδύλων

Πόνο στη μέση μπορούν να προκαλέσουν και καταστάσεις όπως: εγκυμοσύνη, ενδομητρίωση, ωοθηκικές κύστεις, κακοήθειες κ.α.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οσφυαλγίας;

Ο γιατρός θα πάρει πλήρες ιστορικό (Πού ακριβώς εντοπίζεται ο πόνος; Πότε ξεκίνησε; Πώς εξελίχθηκε; κ.λπ.) και θα εξετάσει προσεκτικά τον ασθενή (ελέγχοντας π.χ. το εύρος κίνησης, τη μυϊκή ισχύ, την αισθητικότητα, τα τενόντια αντανακλαστικά κ.ά.).

Κάποια συμπτώματα, όπως για παράδειγμα οι διαταραχές ούρησης (ακράτεια ή αδυναμία ούρησης), μούδιασμα στην περιπρωκτική περιοχή, αδυναμία κάτω άκρων, σημαντική απώλεια βάρους κλπ. χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και περαιτέρω ελέγχου.

Ο γιατρός πιθανόν να ζητήσει μια σειρά από εξετάσεις όπως ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ηλεκτροφυσιολογικό έλεγχο κλπ.

Η πιο συνήθης εξέταση είναι η μαγνητική τομογραφία. Η μαγνητική τομογραφία έχει μεγάλη αξία στη διερεύνηση της οσφυαλγίας γιατί μπορεί να δείξει με ακρίβεια την ανατομία της περιοχής και αν τυχόν υπάρχει πίεση σε κάποιο νεύρο.

Ποια είναι η θεραπεία της οσφυαλγίας;

• Ξεκούραση

Η ξεκούραση και η παραμονή στο σπίτι είναι αποτελεσματικά μέτρα τις πρώτες 72 ώρες μετά την έναρξη του πόνου. Ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει την κόπωση και τις σωματικές δραστηριότητες για μερικές μέρες. Πολλοί συστήνουν αρχικά τοποθέτηση κρύων επιθεμάτων για 48-72 ώρες και στη συνέχεια αλλαγή σε ζεστά επιθέματα (πχ. θερμοφόρα). Αυτό είναι το λεγόμενο πρωτόκολλο RICE και βοηθά όταν ο πόνος οφείλεται σε μυικά αίτια, πχ. σε κάκωση. Ο ασθενής μπορεί να πάρει και παυσίπονα όπως πχ. ibuprofen, paracetamol (Depon) κλπ.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι το να μένει κανείς ακίνητος στο κρεβάτι για πολλές μέρες είναι λάθος, παρόλο που αρκετοί γιατροί το συστήνουν ακόμα! Μελέτες έχουν δείξει ότι είναι σημαντικό να γυρνά κανείς στις δραστηριότητές του όσο το δυνατό συντομότερα και ότι το να μένει κανείς στο κρεβάτι για περισσότερο από 1 ή 2 εικοσιτετράωρα ίσως χειροτερεύει τον πόνο και μειώνει τον τόνο και την ευκαμψία των μυών.

Μια θέση που ενδέχεται να ανακουφίσει είναι ανάσκελα, με ένα μαξιλάρι ή μια τυλιγμένη πετσέτα κάτω από τους γλουτούς και μηρούς.Μερικές φορές όμως, το να ξαπλώνει κανείς ανάσκελα προκαλεί περισσότερο πόνο. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να δοκιμάσει να ξαπλώσει πλάγια, με τα πόδια λυγισμένα και με ενα μαξιλάρι ανάμεσα από τα πόδια

• Φαρμακευτική Αγωγή

Συχνά, ειδικά αν ο πόνος δεν υποχωρήσει μετά από λίγες μέρες ή αν είναι ιδιαίτερα έντονος, χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή. Αυτή περιλαμβάνει ένα συνδυασμό φαρμάκων όπως πχ. μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs, πχ. Voltaren, Brufen, Xefo, Arcoxia κλπ), μυοχαλαρωτικά (πχ. Norgesic), λοιπά αναλγητικά (πχ. Depon, Lonarid κλπ) ή και κορτιζονούχα φάρμακα.

• Φυσιοθεραπεία / Οστεοπαθητική

Πολλοί γιατροί συστήνουν φυσιοθεραπεία. Αυτή περιλαμβάνει μασάζ, διατάσεις, ασκήσεις ενδυνάμωσης, χειρισμούς στη μέση, TENS κ.α.

• Χειρουργείο

Σε σοβαρές περιπτώσεις και όταν ο πόνος δεν υποχωρεί, ενδέχεται να χρειάζεται χειρουργείο. Το χειρουργείο είναι άμεσα απαραίτητο (επείγον) όταν υπάρχει ιππουριδική συνδρομή, δηλαδή διαταραχές ελέγχου της κύστης (ακράτεια ή αδυναμία ούρησης), αδυναμία σφιγκτήρα του πρωκτού, υπαισθησία στην περιγεννητική περιοχή ή και αδυναμία κάτω άκρων.

Η μικροδισκεκτομή είναι απαραίτητη όταν πρέπει να αφαιρεθεί μια δισκοκήλη ή κάποιο οστεόφυτο το οποίο πιέζει τα νευρικά στοιχεία. Οι πιο σύγχρονες τεχνικές είναι οι ελάχιστα επεμβατικές (περισσότερα εδώ).

Η αποσυμπίεση του σπονδυλικού σωλήνα είναι απαραίτητη όταν υπάρχει στένωση. Το χειρουργείο γίνεται με διαφόρους τρόπους, όμως και εδώ οι πιο σύγχρονες τεχνικές είναι οι  ελάχιστα επεμβατικές (περισσότερα εδώ).

Οι διηθήσεις, δηλαδή οι στοχευμένες ενέσεις έχουν σαν στόχο να αναισθητοποιήσουν αλλά και να μειώσουν τη φλεγμονή σε διάφορα σημεία της σπονδυλικής στήλης (περισσότερα εδώ).

Η σπονδυλοδεσία σταθεροποιεί τμήμα της σπονδυλικής στήλης και καταργεί την επώδυνη κινητικότητα. Έχει πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις και αν εφαρμοστεί στους κατάλληλους ασθενείς συνοδεύεται από πολύ καλά αποτελέσματα (περισσότερα εδώ).

Πώς μπορώ να προλάβω νέα επεισόδια οσφυαλγίας;

Αν και δεν είναι πάντα δυνατό να αποφύγει κάποιος ένα επεισόδιο οσφυαλγίας, εντούτοις υπάρχουν στρατηγικές οι οποίες μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ή την ένταση της οσφυαλγίας.

Η πρόληψη γίνεται με:

• Εκγύμναση των μυών της κοιλιάς και της ράχης
• Απώλεια βάρους για τους ασθενείς που είναι παχύσαρκοι
• Εκμάθηση σωστού τρόπου άρσης βάρους
• Σωστή στάση σώματος
• Διακοπή καπνίσματος
• Αποφυγή παπουτσιών με ψηλό τακούνι
• Αποφυγή συνεχούς κουβαλήματος βαριάς τσάντας

Σπάνιες αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε πόνο στη μέση:

• Αυπνία: ο πόνος στη μέση μπορεί να προκαλέσει αυπνία. Όμως και η αυπνία μπορεί να προκαλέσει πόνο στη μέση! Μια μελέτη έδειξε ότι αν κάποιος πάσχει από αυπνία έχει μιάμιση φορά μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει οσφυαλγία.
• Ο τρόπος που περπατάμε: οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουμε περίπου 3000-4000 βήματα την ημέρα. Πόνος στο πόδι, πλατυποδία, ανισοσκελία κ.α. μπορεί να οδηγήσουν σε καταπόνηση της μέσης.
• Video Gaming: Άτομα που παίζουν βιντεοπαιχνίδια πολλές ώρες έχουν συνήθως και λάθος στάση σώματος, με τον κορμό γυρμένο μπροστά και τον αυχένα σε θέση υπερλόρδωσης. Αυτό προκαλεί έντονη πίεση στους μύς της ράχης.
• Καισαρική: Μελέτη έδειξε ότι γυναίκες οι οποίες γέννησαν με καισαρική με επισκληρίδια ένεση ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν οσφυαλγία στο μέλλον. Η αιτία είναι ασαφής αλλά ίσως να οφείλεται στο ότι η καισαρική τραυματίζει του κοιλιακούς μύς.
• Πολύ στενά παντελόνια: πιθανόν λόγω μη-φυσιολογικού βαδίσματος
• Λοιμώξεις ουροποιητικού: συχνά ο πόνος αντανακλά στη μέση